دسترسی به محتوای اصلی
تاریخ تازه‌ها

فراز و نشیب برنامۀ موشکی ایران در ۴۰ سال گذشته

نتشر شده در:

در ماه می ۱۹۷۲ ریچارد نیکسون، رئیس جمهوری آمریکا، و هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی آن کشور، در دیداری با شاه توافق کردند که ایران بی هیچ نظارت تسلیحاتی هر سلاحی جز سلاح هسته‌ای را می‌تواند از آمریکا بخرد. اما سه سال بعد هنری کیسینجر از فروش موشک‌های زمین به زمین «لانس» به ایران عذر خواست. آمریکایی‌ها حتی موشک‌هایی با بُرد ۶۰ کیلومتر نیز به ایران نفروختند. از همین رو، شاه به اسرائیلی‌ها رو آورد. وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران از همان سال‌هایِ اول جنگ با عراق سرمایۀ هنگفتی به توسعۀ صنعت موشک‌سازی اختصاص داد. به گزارش مؤسسۀ بین‌المللی مطالعات استراتژیک، ایران اکنون دارای وسیع‌ترین و متنوع‌ترین زرادخانۀ موشک‌های بالیستیک در خاورمیانه است.

موشک بالیستیک ایران "شهاب ۲ "
موشک بالیستیک ایران "شهاب ۲ " DR
تبلیغ بازرگانی

چهارشنبۀ گذشته ۱۲ دسامبر مایک پُمپِئو، وزیر امور خارجۀ آمریکا، در جلسۀ شورای امنیت سازمان ملل که به بررسی آخرین گزارش دبیر کل آن سازمان دربارۀ اجرای قطعنامۀ ۲۲۳۱ و پایبندی ایران به تعهداتش در برجام اختصاص داشت، آزمایش‌های موشکی ایران را نقض آن قطعنامه خواند و از اعضای شورا خواست که محدودیت‌های بیشتری برای برنامۀ موشکی ایران اعمال کنند. فردای آن روز محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجۀ ایران، سخنانِ همتای آمریکایی‌اش را «رجزخوانی» خواند. برنامۀ موشکی ایران از چه زمانی آغاز شد و چگونه پیش رفت؟

در نهم خرداد ۱۳۵۱ برابر با سی‌ام ماه می ۱۹۷۲ ریچارد نیکسون، رئیس جمهوری آمریکا، و هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی آن کشور، در دیداری با محمدرضا شاه در تهران توافق کردند که ایران بی هیچ نظارت تسلیحاتی هر سلاحی جز سلاح هسته‌ای را می‌تواند از آمریکا بخرد. اما نزدیک به سه سال بعد در اردیبهشت ۱۳۵۴ (می ۱۹۷۵) هنری کیسینجر در دیداری با شاه خرید موشک‌های زمین به زمین «لانس» را ناممکن شِمُرد. موشک‌ لانس چندین ویژگی داشت. نخست آنکه می‌شد هرگونه کلاهکی از جمله کلاهک اتمی بر آن‌ سوار کرد. دوم آنکه وزن و حجم کم‌تری از موشک‌های نسل پیش از خود داشت. طول آن ۶ متر و ۱۰ سانتی‌متر، قُطر آن ۵۶ سانتی‌متر و بُرد آن ۱۲۰ کیلومتر بود. سوم آنکه از دقت نشانه‌ گیریِ بسیار بالایی برخوردار بود چنان که گفته می‌شد حداکثرِ اشتباه آن‌ در نشانه گیری ۱۳۰ متر است. اما آمریکایی‌ها این موشک را از شاه ایران دریغ کردند. گویا تا پایانِ عمرِ نظام پادشاهی موشک‌هایی با بُرد ۶۰ کیلومتر نیز به ایران نفروختند.

از همین رو، شاه به اسرائیلی‌ها رو آورد و در سال ۱۹۷۷ «سازمان صنایع دفاعی ایران» برای ساختن موشک‌های دوربُرد، پروژه ای به نام «پروژۀ شکوفه» با همکاری اسرائیلی‌ها به راه انداخت که با رویداد انقلاب و برافتادن شاه ناتمام ماند. جنگ ایران و عراق که با حملۀ ارتش عراق در سپتامبر ۱۹۸۰ آغاز شد و تا اوت ۱۹۸۸ به طول انجامید، رهبران جمهوری اسلامی را به توسعۀ صنایع دفاعی ایران واداشت. در آن جنگ نزدیک به ۳۰ کشور جهان از جمله اتحاد شوروی، چین و فرانسه از عراق پشتیبانی کردند. اما اسرائیلی‌ها برای جلوگیری از پدید آمدن ائتلافِ عربی در برابر ایران از فروش اسلحه به جمهوری اسلامی خودداری نکردند و سلاح‌های گوناگون از جمله ده‌ها هزار مسلسل یوزی، موشک‌های ضد تانک، جنگ‌افزار توپخانه‌ایِ هُویٖتزِر و قطعات یدکی هواپیما به ایران فروختند.

برپایۀ بعضی منابع معتبر آمریکایی، اسرائیلی‌ها در آن جنگ با واسطۀ یعقوب نیمرودی، افسر پیشین موساد و دلال اسلحه، نزدیک به ۱۳۶ هزار دلار موشک‌هایِ زمین به هوای «هاوْک» به وزارت دفاع ایران فروختند. در بهار ۱۹۸۶ نیویورک تایمز مقاله‌ای منتشر کرد که در آن آمده بود اسرائیل بر پایۀ یک قرارداد چند میلیارد دلاری موشک‌های پیشرفتۀ زمین به زمین را دستکاری می‌کند تا سپس آن‌ها را به ایران بفروشد. حسین شیخ‌الاسلام، قائم مقام وزارت امور خارجه، بعدها گفت که ایران در زمان جنگ از اسرائیل موشک‌های تاو و هاوْک خرید و افزود که فتح «فاو» بدون آن‌ موشک‌ها ممکن نبود.

از سرنوشت موشک‌هایی که ایران از اسرائیل گرفت، بیش از این چیزی نمی‌دانیم. اما این را همه می‌دانند که وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران از همان سال‌هایِ اول جنگ سرمایۀ هنگفتی به توسعۀ صنعت موشک‌سازی اختصاص داد و مهندسان ایرانی به کمک صدها مستشار کرۀ شمالی استفاده از سلاح‌های روسی از جمله موشک‌های روسی را آموختند و سپس از راه مهندسیِ معکوس آن‌ها دست به تولید موشک‌های پیشرفته زدند.

به گزارش مؤسسۀ بین‌المللی مطالعات استراتژیک، ایران اکنون دارای وسیع‌ترین و متنوع‌ترین زرادخانۀ موشک‌های بالیستیک در خاورمیانه است. از ۱۳ گونه موشک بالیستیک که ایران در حال حاضر در اختیار دارد، ۸ گونه جزو آن دسته از موشک‌هایی هستند که برپایۀ معیارهای «رژیمِ کنترل تکنولوژیِ موشکی» توانایی ذاتیِ حملِ کلاهک هسته‌ای را دارند. ۵ گونۀ دیگر جزو گروه موشک‌های «فاتح ۱۱۰» هستند که بی‌شک ویران‌گرند اما کلاهک هسته‌ای نمی‌توان بر آن‌ها سوار کرد.

ایران موشکِ کوتاه- بُرد شهاب ۱ را از روی مدلِ موشک‌ روسیِ «اسکاد بی» و شهاب ۲ را از روی «اسکاد سی» برای حمل کُلاهک‌های کلاسیک ساخته است. اما برپایۀ معیارهای «رژیمِ کنترل تکنولوژیِ موشکی» می‌توان کلاهک هسته‌ای نیز بر آن‌ها سوار کرد. جمهوری اسلامی «اسکاد بی» و «اسکاد سی» را در دوران جنگ برای مقابله با حملات موشکی عراق از سوریه و لیبی وارد کرد، اما سپس کرۀ شمالی و اتحاد شوروی نیز آن‌ها را به ایران فروختند.

موشک بالیستیک شهاب ۳ را ایرانیان از روی موشک میان- بُردِ «دی اف۲۱» چینی و موشک «نُودُنگ ۱» کرۀ شمالی ساخته‌اند. جمهوری اسلامی این موشک را در سال ۱۹۹۸ آزمود و از سال ۲۰۰۳ وارد زرادخانۀ نظامیِ خود کرد و به تولیدِ رسمی آن پرداخت. بُرد آن با کلاهک ۸۰۰ کیلویی تا ۱۷۰۰ کیلومتر است. موشک بالیستیک میان- بُردِ «قدر ۱۱۰» کامل شدۀ موشک شهاب ۳ است. بُرد این موشک از ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر است. به گزارش مؤسسۀ بین‌المللی مطالعات استراتژیک، این موشک را که از روی «نُودُنگ» کرۀ شمالی ساخته‌اند، در اصل برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی کرده‌اند.

خبرِ ساخت و آزمایشِ موشک «عماد» را حسین دهقان، وزیر دفاع ایران، در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۵ منتشر کرد. این موشک بالیستیکِ میان- بُرد را می‌توان هدایت و تا لحظۀ برخورد با هدف کنترل کرد. آن را مدل کامل شدۀ موشک «قدر» می‌دانند که می‌تواند انواع کلاهک‌ها از جمله کلاهک اتمی را حمل کند.

جمهوری اسلامی ایران برنامۀ موشکی‌اش را دفاعی می‌داند. اما رهبران آمریکا مدعی‌اند که قطعنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت، ایران را ملزم می‌کند تا ۸ سال پس از آغاز برجام از هرگونه فعالیتی در جهت ساختن موشک‌های بالیستیک که برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی می‌شوند خودداری کند.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید

بخش‌های دیگر را ببینید
این صفحه یافته نشد

صفحۀ مورد توجۀ شما یافته نشد.