تاریخچۀ قتل‌های زنجیره‌ایِ روس‌هایِ مخالفِ پوتین در بریتانیا

بیشتر روس‌هایی که در بریتانیا به قتل رسیده اند، از مخالفانِ سرسخت و سرشناسِ پوتین بودند. بعضی از آنان مأموران پیشینِ سرویس‌هایِ اطلاعاتی و امنیتیِ روسیه بودند و بعضی دیگر به کار تجارت اشتغال داشتند. بیشتر آنان پناهندۀ سیاسی بودند. در میانِ قربانیانِ پوتین چند تنی نیز بریتانیایی تبار بودند که با روس‌هایِ مخالفِ پوتین به نوعی ارتباط داشتند. واکنش‌هایِ دیپلماتیکِ اروپاییان به ویژه بریتانیایی‌ها نخستین گام جدی در جهت جلوگیری از ادامۀ قتل‌هایِ زنجیره‌ایِ روس‌هایِ مخالفِ پوتین در بریتانیاست.

ولادیمیر پوتین DR

روز دوشنبه ۲۶ مارس، ایالات متحد آمریکا، ۱۴ کشور عضو اتحادیۀ اروپا و کشورهایِ اوکراین و کانادا به نشانۀ همبستگی با دولتِ انگلستان تصمیم گرفتند دیپلمات‌ها و دیگر مأمورانِ روسیه را از خاکِ خود اخراج کنند. چندین کشور اروپاییِ دیگر نیز در نظر دارند به آن‌ها بپیوندند. این کشاکش‌ها دنبالۀ ماجرایِ مسموم کردنِ جاسوسِ پیشین روسیه به نام «سرگِئی اسکْریپال» ۶۶ ساله و دخترِ ۳۳ ساله اش «یولیانا»ست. جسدهایِ بی‌هوش آن دو را روز یکشنبه ۴ مارس روی نیمکتی در نزدیکیِ یک مرکز خرید در شهر سالیسبری در جَنوب انگلستان یافتند. اسکریپال که در گذشته برای ضداطلاعات ارتشِ روسیه کار می‌کرد، در سال ۲۰۰۶ به جرم جاسوسی به نفع غربی‌ها بازداشت و به ۱۳ سال زندان محکوم شد. اما در سال ۲۰۱۰ دیمیتری مِدوِدُف، رئیس جمهوری روسیه، از جرم او گذشت و او سپس با پادرمیانیِ آمریکایی‌ها در جریانِ مبادلۀ مأمورانِ روسی توانست به غرب بیاید و به انگلستان پناهنده شود. پلیس بریتانیا پس از این ماجرا تصمیم گرفته است تحقیقاتش را دربارۀ مرگِ مشکوکِ چندین تن دیگر از روس‌ها‌ در آن کشور از سر گیرد.

در ۲۳ نوامبر ۲۰۰۶ «الکساندر لیتوینِنْکو»، مأمور پیشین سرویس‌هایِ اطلاعاتی روسیه و افسر عالی‌رتبۀ سرویسِ ضد جاسوسیِ آن کشور با سم کشنده ای به نام «پوُلوُنیوم ۲۱۰» در لندن کشته شد. او از سال ۲۰۰۰ میلادی به جبهۀ مخالفانِ پوتین پیوسته بود و او را متهم به رواجِ فساد در روسیه می‌کرد. سپس در لندن اقامت گزید و در آنجا با برخی از سرانِ جدایی‌طلبِ چِچِن طرحِ دوستی ریخت. یک قاضیِ بریتانیایی، دولت روسیه را مسئول قتل او شناخت. پیش از کشته شدنِ او، در ۳۰ اکتبر ۲۰۰۶ «ایگور پوُنوُمارِف»، نمایندۀ دائمی فدراسیونِ روسیه در سازمانِ بین‌المللیِ دریانوردی، در لندن جان سپرد. او قرار بود فردایِ آن روز با رابطِ «الکساندر لیتوینِنْکو» دیدار کند. پژوهشگران احتمال می‌دهند او را کشته باشند.

در سال ۲۰۱۶ قتل دیگری که آن نیز نسبتی با پروندۀ لیتوینِنْکو داشت، در بریتانیا روی داد. «مَتیو پانچِر»، شهروندِ بریتانیایی، بر اثر چندین ضربۀ چاقو جان سپرد. پانچِر دانشمند هسته‌ای بود و در دادگاه ثابت کرده بود که مأمور پیشینِ سرویس‌هایِ امنیتیِ روسیه را با پولونیوم ۲۱۰ کشته اند.

در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۰ جسد مُردۀ «الکساندر پِرِپینیشلی»، تاجر ۴۳ سالۀ روسی، که از سال ۲۰۰۹ در لندن می‌زیست در کنار جاده ای پیدا شد. او برای ورزش صبحگاهی به آنجا رفته بود. پس از دوبار کالبُد شکافی سرانجام نتوانستند علتِ مرگش را روشن کنند. او اسنادی را دربارۀ دست داشتنِ رسمیِ دولت روسیه در یک رسواییِ مالیِ گسترده در اختیار وکلای سویسی گذاشته بود. دو سال پس از مرگ او، به درخواست شرکتی که او در آن کار می‌کرد، جسد او را دوباره آزمایش کردند و در معده اش ماده ای سمی برگرفته از گیاهی چینی یافتند.

در ۲۳ مارس ۲۰۱۳ جسد مردۀ «بوریس بِرِزوفِسکی»، سرمایه دار روس و از مخالفانِ سرسختِ پوتین، را که از سال ۲۰۰۳ به عنوانِ پناهندۀ سیاسی در لندن می‌زیست، در حمام خانۀ ویلایی اش در نزدیکیِ لندن پیدا کردند. او بر اثرِ خفگیِ ناشی از حلق آویز شدن جان سپرده بود. پلیس نتوانست معلوم کند که آیا او دست به خودکشی زده یا به دست کسی یا کسانی کشته شده است. او که ثروتش را در زمان یلتسین اندوخته بود در آغاز از نزدیکانِ پوتین بود، اما سپس با او به مخالفت برخاست.

در فوریۀ ۲۰۰۸ «بدری پاتارکاتْسْویشلی»، شریکِ گرجیِ بِرِزوفِسکی، در خانۀ ویلایی اش در «ویتِرهید» در جَنوب انگلستان جان سپرد. پلیس در آغاز علت مرگ او را سکتۀ قلبی تشخیص داد، اما سپس اعلام کرد که مرگ او مشکوک است. این سرمایه دار گرجی از ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۱ در مسکو می‌زیست، اما پوتین او را متهم به اختلاس و تقلب کرد و او مجبور شد به زادگاهش، تفلیس، بازگردد.

در اوت ۲۰۱۰ جسد مُرده و برهنۀ «گَرِت ویلیامز»، ریاضی‌دان بریتانیایی، را در یک ساک ورزشیِ چفت و بست شده در حمام آپارتمانی در لندن پیدا کردند. او ۳۱ سال داشت و در ستاد ارتباطات دولتی برای سرویس اطلاعاتی و شُنود (یا استراق سمع) کار می کرد. به گفتۀ یکی از مأمورانِ امنیتیِ به غرب گریختۀ روسی، گویا کارگزاران پوتین ریاضی‌دانِ بریتانیایی را به همکاری دعوت کرده بودند، اما او نپذیرفته بود.

در هشتم دسامبر ۲۰۱۴ «اسکات یانگ» که به کار خرید و فروشِ زمین، مسکن و ساختمان اشتغال داشت، از طبقۀ چهارم ساختمانی در لندن به زمین پرتاب شد. پلیس مرگ او را خودکشی اعلام کرد. اما سپس معلوم شد که راه را برای بستنِ چندین قرارداد چرب و نرم به نفع بوریس بِرِزوفِسکی، سرمایه دار روس و مخالف سرسختِ پوتین، هموار کرده بود.

در مارس ۲۰۰۴ «استفِن کورتیس»، مدیر اجراییِ بانک روسیِ «مِناتِپ» در سقوطِ مشکوکِ هلی‌کوپترش جان سپرد. در سالِ ۲۰۱۳ نیز بانکدارِ بریتانیاییِ دیگری به نام «استفِن موُس» که به پولداران روسی برای خارج کردن ثروتشان از روسیه کمک می‌کرد، بر اثر سکتۀ قلبی از جهان رفت، در حالی که در پروندۀ پزشکی اش نشانه ای از بیماریِ قلبی و عروق در او نبود. دو تن از دوستانِ نزدیکِ استفن کورتیس به نام‌های «پُل کَستِل» و «رابرت کورتیس» که به تجارت با روسیه مشغول بودند، پس از آنکه ثروتشان را به کل باختند، با انداختن خود به زیر قطار مترو خودکشی کردند.

آیا اروپایی‌ها به ویژه بریتانیایی‌ها با واکنش‌هایِ دیپلماتیک خواهند توانست از تکرارِ چنین ماجراهایی در خاک خود جلوگیری کنند؟