تکنولوژی و مواد اولیۀ زرادخانۀ شیمیاییِ سوریه را کشورهای روسیه، ارمنستان و آلمان به رژیم اسد داده‌اند. دولت آلمان تاکنون نزدیک به ۱۵۰ تُن مواد شمیایی مُستعد برای تولیدِ گاز سارین به سوریه فروخته است. در اوت ۲۰۱۷ سازمان ملل خبر داد که کرۀ شمالی نیز برای تجهیز زرادخانۀ شیمیاییِ سوریه به یاری بشار اسد شتافته است. سازمان‌هایِ بشردوستانه و امدادگر شمار قربانیانِ حمله‌هایِ شیمیایی رژیم سوریه را از ۲۰۱۲ تا اوت سال ۲۰۱۷ بیش از ۲۰۰۰ نفر برآورد کرده‌اند.
روز شنبه هفتم آوریل حملۀ شیمیایی به شهر دوما در غوطۀ شرقی در سوریه ده‌ها کشته به جا گذاشت. مخالفانِ بشار اسد و کشورهایِ غربی ارتش سوریه را عاملِ اصلیِ آن حمله می‌دانند. گویا نیروهای اسد روز یکشنبه نیز دست به حملۀ شیمیایی دیگری زدند که از چند و چون آن اطلاع کافی در دست نیست. در جنگِ داخلی سوریه از آغاز تاکنون بارها از سلاح شیمیایی استفاده کرده اند و طرف‌هایِ درگیر مسئولیتِ آن را به گردنِ یکدیگر انداخته اند. به گفتۀ کارشناسان، بیشتر حمله‌های شیمیایی کار رژیم اسد بوده، اما داعش نیز از سلاح شیمیایی استفاده کرده است. به عقیدۀ بعضی‌ها حتی شورشیان نیز از به کار بردنِ آن خودداری نکرده اند. سازمان‌هایِ بشردوستانه و امدادگر شمار قربانیانِ حمله‌هایِ شیمیایی رژیم سوریه را از ۲۰۱۲ تا اوت سال ۲۰۱۷ بیش از ۲۰۰۰ نفر برآورد کرده اند.
در ۲۱ اوت ۲۰۱۳ هواپیماهای سوری چندین شهر و محله را در شرق و جَنوب دِمَشق در منطقۀ غوطه در استانِ ریف بمبارانِ شیمیایی کردند. منابعِ گوناگون شُمار کشته شدگانِ آن حمله را از چند صد نفر تا ۲۰۰۰ نفر اعلام کردند. بیشتر قربانیان مردم غیرنظامی بودند. آن حمله را که در منابعِ غربی زیر عنوان «کشتار غوطه» از آن یاد می‌کنند، پس از «کشتار حلبچه» و کشتار «نبرد دوّم فاو» در سال ۱۹۸۸ به دست ارتش صدام حسین، مرگبارترین کشتار شیمیایی می‌دانند. در آن زمان، سوریه «کنوانسیونِ منعِ جنگ‌افزارهای شیمیایی» را امضا نکرده بود.
پس از «کشتار غوطه» در پایان ماه اوت ۲۰۱۳، آمریکا، فرانسه و بریتانیا اعلام کردند که رژیم سوریه از «خط قرمز» گذشته است و باید تاوان پس بدهد و تصمیم گرفتند بدون مراجعه به سازمان ملل در سوریه دخالت نظامی کنند و اسد را گوشمالی دهند. فرانسه آمادۀ حملۀ هوایی شده بود که مجلس بریتانیا با دخالت نظامیِ آن کشور در سوریه مخالفت کرد و باراک اوباما از تصمیم خود برگشت. در نتیجه، فرانسوی‌ها تنها ماندند و نتوانستند کاری از پیش ببرند. در نهم سپتامبر ۲۰۱۳ روسیه از اسد خواست که زرادخانۀ شیمیایی اش را زیر نظارت بین‌المللی قرار دهد و سازمان ملل با تصویب قطعنامۀ ۲۱۱۸ از رژیم سوریه خواست که با نظارتِ مشترکِ سازمان ملل و «سازمان منع سلاح‌های شیمیایی» زرادخانۀ شیمیایی اش را برچیند. در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۳ آمریکا و روسیه در ژنو اعلام کردند که در این زمینه به توافقی دست یافته اند. به همین سبب، رئیس جمهوریِ فرانسه و باراک اوباما مُدارا پیشه کردند. در این میان، سوریه رسماً به «کنوانسیونِ منعِ جنگ‌افزارهای شیمیایی» پیوست.
در پنجم فوریۀ ۲۰۱۴ خبرگزاریِ فرانسه اعلام کرد که در آغاز ژانویۀ آن سال ۱۳۰۰ تُن سلاح و سازمایۀ شیمیایی از زرّادخانۀ سوریه ضبط کرده اند و دستگاه‌های تولید آن‌ها را از میان برده اند. اما هنوز نتوانسته اند آن‌ها را برای نابود کردن جابجا کنند. به درخواست آمریکا، کُمیسیونِ تحقیقِ سازمانِ ملل مأمورِ بررسی ۱۶ حملۀ شیمیایی شد. در تحقیقاتی که دربارۀ ۷ حمله انجام گرفت، معلوم شد که ۴ حمله با گاز سارین صورت گرفته است. گاز سارین ترکیبِ شیمیایی فُسفُریِ بی‌رنگ و بی‌بوست که سیستمِ اعصاب و دستگاه تنفسی را بی‌درنگ از کار می‌اندازد. کُمیسیون تحقیق در گزارشِ خود عاملِ آن حمله‌ها را معلوم نکرد. در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۴ «سازمانِ منعِ سلاح‌هایِ شیمیایی» گزارش داد که از کلِ جنگ افزارهایِ شیمیاییِ اسد تنها ۸ درصد در پایگاه‌هایِ زیرزمینی باقی مانده است که برای نابود شدن باید جابجا شود. در پنجم ژانویۀ ۲۰۱۶ همان سازمان اعلام کرد که سلاح‌های شیمیایی سوریه، که بیشتر از گاز خَردَل و گاز سارین بود، صد در صد نابود شده است.
اما در ۲ و ۱۰ اوت ۲۰۱۶ سازمان عفو بین‌المللی خبر داد که ارتش سوریه به محله‌هایی در حلبِ شرقی که در دست شورشیان بود، چندین حملۀ شیمیایی کرده است. در نوامبر و دسامبر آن سال هلی‌کوپترهای رژیم ۸ بار در حلبِ شرقی گاز کْلُر پخش کردند. در ۱۲ دسامبر ارتش اسد به پنج دهکدۀ استان حَمات که نیروهای داعش بر آن‌ها فرمان می‌راندند، چندین حملۀ شیمیایی با گاز سارین کرد. در مارس، آوریل، ژوئیه و نوامبر ۲۰۱۷ نیز ارتش سوریه به حمله‌های شیمیایی اش در حَمات، غوطه و خان شیخون ادامه داد.
مرگبارترین آن‌ها حملۀ به خان شیخون در استان اَدلِب در چهارم آوریل ۲۰۱۷ بود که در طی آن دست‌کم ۱۰۰ تن کشته و ۴۰۰ تن زخمی شدند. همۀ آنان مردم عادی و غیرنظامی بودند. منابع گوناگون کشته شدگانِ حملۀ شیمیایی شنبۀ گذشته هفتم آوریل را از ۵۰ تا ۱۵۰ نفر اعلام کرده اند. آمریکا و کشورهای اروپایی رژیم بشار اسد را عاملِ این حمله می‌دانند.
به گفتۀ رُنه بَکْمَن، روزنامه نگار و امدادگرِ فرانسوی، تکنولوژی و مواد اولیۀ زرادخانۀ شیمیاییِ سوریه را کشورهای روسیه، ارمنستان و آلمان به رژیم اسد داده اند. دولت آلمان در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ به پیشنهادِ سرویس‌هایِ مخفیِ آن کشور و با موافقت گرهارد شْرودِر، نخست‌وزیر وقت، ۴۷ تُن و در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ در زمانِ نخست‌وزیری آنگلا مرکِل، ۹۷ تُن مواد شمیایی مُستعد برای تولیدِ گاز سارین به سوریه فروخته است. در اوت ۲۰۱۷ سازمان ملل خبر داد که کرۀ شمالی نیز برای تجهیز زرادخانۀ شیمیاییِ سوریه به یاری بشار اسد شتافته است. داعش و بعضی نیروهای درگیر با ارتش سوریه سلاح‌هایِ شیمیایی‌شان را از انبارهای سوریه و عراق به دست آورده بودند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید