روز جهانی آزادی مطبوعات: ایران از چهل سال پیش، یکی از سرکوب کننده‌ترین کشورهای جهان برای روزنامه‌نگاران است

روز جهانی آزادی مطبوعات، امسال با ابراز نگرانیِ سازمان گزارشگران بدون مرز از شرایط کار حرفۀ روزنامه نگاری در جهان همراه است. بگزارش این سازمان، در سال ٢٠١٩، تنها ٩ درصد جمعیت جهان در کشورهائی زندگی می‌کند که در آنها روزنامه نگاران می‌توانند در محیطی مطلوب و در شرایط آزادی و استقلال به حرفه خود بپردازند. همین ارزیابی نشان می‌دهد که ٧٤ درصد جمعیت جهان در کشورهائی زندگی می‌کنند که در آنها روزنامه نگاران بشدت سرکوب می‌شوند. این آمار از آن رو این چنین نامطلوب است که سهم جمعیت کشورهائی که در آنها آزادی و شرایط مطلوب برای انتشار آزادانۀ اخبار وجود ندارد در کل جمعیت جهان بسیار است. چین و هند که در رده بندی گزارشگران بدون مرز به ترتیب در مکان‌های ١٤٠ و ١٧٧ قرار دارند، به تنهائی ٢ میلیارد و ٧٠٠ میلیون نفر را از ساکنان جهان را از آزادی پذیرفتنی مطبوعات محروم کرده‌اند. آزادترین کشور جهان در این زمینه نروژ است که تنها ۵٬٢ میلیون نفر جمعیت دارد. بر اساس همین ارزیابی در سال گذشته تنها ٢٤ درصد ١٨٠ کشور مورد بررسی از شرایط مطلوب برای کار روزنامه نگاران برخوردار بوده‌اند.

چنین موقعیتی نه تنها برای روزنامه نگاران، بلکه بیش از آن برای شهروندان این کشورها بسیار نگران کننده است، زیرا آنان را از حق دسترسی آزاد به اخبار محروم می‌کند.

کریستف دولوار، دبیرکل سازمان گزارشگران بدون مرز در این باره تاکید می‌کند که «هیچیک از مشکلات بشر بدون آزادی مطبوعات برطرف نخواهد شد».

ایران، براساس گزارش این سازمان «از ٤٠ سال پیش یکی از سرکوب کننده ترین کشورهای جهان در این زمینه است». کنترل اخبار در این کشور «بسیار شدید» و ابزارهای پخش آن در اختیار دولت قرار دارد. در این دوران، حداقل ٨٦٠ روزنامه نگار و شهروندـروزنامه نگار دستگیر، زندانی و حتی اعدام شده‌اند و موج سرکوب بر علیۀ آنها هرگز کاهش نیافته است. «تهدیدات دائمی، بازداشت های خودسرانه، برگزاری محاکمات بی رویه و اعمال مجازات‌های سنگین، بگزارش این سازمان، بخشی از شرایط زندگی حرفه‌ای روزنامه نگاران را در این کشور تشکیل می‌دهد».

بنوشتۀ گزارشگران بدون مرز، سرکوب و تهدید روزنامه نگاران به داخل کشور محدود نمی‌شود و بسیاری از روزنگاران رسانه‌های بین‌المللی نیز در معرض تهدیدات و وضع محدودیت‌های گوناگون قرار گرفته‌اند.

ایران در آخرین رده بندی آزادی مطبوعات این سازمان که در آن ١٨٠ کشور مورد ارزیابی واقع شده‌است، در ردۀ ١٧٠ قرار دارد و وضعیت آن نسبت به سال پیش ٦ رده پائین تر افتاده است.

افغانستان نیز هر چند در این زمینه سه رده سقوط کرده، اما هنوز بسیار پیش از ایران و در ردۀ ١٢١ جهانی واقع شده است. موقعیت نامطلوب این کشور با این حال بیشتر حاصل اقدامات گروه‌های غیردولتی و بویژه طالبان است که با انجام حملات و انفجارهای روزمره، موجب مرگ ١۵ روزنامه نگار شده‌اند.

فرانسه نیز هر چند از نظر حقوقی، آزادی مطبوعات و استقلال روزنامه نگاران را تضمین می‌کند، اما با برآمدن بحران اجتماعی در این کشور، موقعیت رسانه‌ها و کارکنان آنها نیز به مخاطره افتاد و موارد فراوان تهدید و حتی اعمال خشونت‌ علیۀ آنها را مشاهده شد. این خشونت‌ها هم از سوی تظاهرکنندگان ناخرسند که رسانه‌ها را به بی‌توجهی به مشکلات خود متهم می‌کنند و هم از جانب نیروهای انتظامی که در رویاروئی با تظاهرکنندگان خشن و خرابکاران توجهی به روزنامه نگاران نداشته‌اند، اعمال شده است.

امروز امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، تاکید کرد که هر گونه اقدامی که از سوی نیروهای انتظامی علیۀ مطبوعات صورت گرفته باشد، مجازات خواهد شد. بگفتۀ دبیر کل سازمان گزارشگران بدون مرز، از آغاز جنبش جلیقه زردها در فرانسه «نود مورد خشونت از جانب نیروهای انتظامی علیۀ مطبوعات مشاهده شده است». به گفتۀ او این خشونت‌ها بیشتر از جانب واحدهای ضد جنائی پلیس اعمال شده است که در اقدامات حفظ نظم و ضد شورش تجربه ندارند.

دبیر کل سازمان گزارشگران بدون مرز در پایان دیدار امروز خود با امانوئل ماکرون گفت «رئیس جمهوری تاکید کرده است که تنها هشدار دادن به ماموران پلیس در بارۀ توجه به آزادی کار روزنامه نگاران کافی نیست، بلکه در این زمینه باید اقدامات لازم صورت گیرد».

در همین حال، شهرداری پاریس امروز یکی از میدان‌های واقع در محلۀ دوم این شهر را به نام دو تن از همکاران رادیوی ما که در سال ٢٠١٣ در شمال مالی کشته شدند، نامگذاری کرد. این میدان از این پس به نام «ژیسلِن دوپون ـ کلود ورنون ـ کامی لوپاژ» یاد این سه تن را گرامی می‌دارد. ژیسلِن دوپون، روزنامه نگار متخصص افریقا در رادیوی ما، و کلود ورنون، مهندس صدا در همین رادیو بود. کامی لوپاژ، عکاس مستقل در مه ٢٠١٤ در کشور افریقای مرکزی به ضرب گلوله کشته شد.