مرگ آنیس وردا، بانوی سالخوردۀ سینمای موج نو

با مرگ بانوی سالخوردۀ سینمای فرانسه، آنیس وردا، آخرین جرقه‌های موج نو خاموش می‌شود. اگرچه ژان لوک گدار هنوز زنده است و سالهای پیری را در انزوا، در گوشۀ دنجی در سوئیس می‌گذراند اما واقعیت اینست که از سردمداران موج نو سینمای فرانسه چندان کسی باقی نمانده است.

اما آنیس وَردا فراتر از سینماگر موج نو، نمایندۀ نسلی از هنرمندان و روشنفکران فرانسوی بود که اعتبار و محبوبیت جهانی داشتند و امروزه دیگر وارثی ندارند. کسانی که بدون هیچگونه مماشات، آزادی را مهم‌ترین ارزش انسانی می‌دانستند و هیچ مصلحت یا منفعتی را بر آن الویت نمی‌دادند. آدمهایی که زندگی خصوصی را هم با اعتقاد مطلق به اصل آزادی سپری کردند و هیچگاه به اصول محافظه‌کارانه و "رسوم مقبول جامعه" تن ندادند.

آنیس وردا که در جوانی در مدرسۀ هنرهای زیبا و سپس مدرسۀ معروف موزۀ لوور تاریخ هنر خواند، کارش را با عکاسی، بخصوص در محیط تئاتر و سینما، آغاز کرد. عکس‌های سیاه وسفید او از رنوآر هنگام فیلمبرداری از عکس‌های تاریخی و بیاد ماندنی است. او اولین فیلم کوتاه خود را ۶۵ سال پیش ساخت، یعنی در سالهایی که هنوز موج نو رسماً به راه نیفتاده بود. او خود بعدها گفته بود "از این که فیلم اوّلم، فیلم دشوارفهمی از کار درآمده بود افتخار می‌کردم!" این نخستین فیلم کوتاه البته به دست آلن رنه تدوین شد. آنیس وردا حکایت می‌کرد که در آن سالها از سینما هیچ نمی‌دانست و بنابراین آلن رنه هنگام تدوین فیلم، او را تشویق – و حتی ظاهراً کمی مجبور – کرده بود که منظماً به سینماتک (فیلمخانه) برود و آثار کلاسیک سینما را تماشا کند و چیزی بیاموزد.

چند سال بعد، آنیس وردا با ژاک دمی آشنا شد و تا زمان مرگ این فیلمساز، هیچگاه از او جدا نشد. خانم وردا از اوایل دهۀ ١٩۶٠ به پختگی حرفه‌ای رسید و یکی از شاهکارهای خود را به اسم "کلئو از ۵ تا ٧" در همین سالها، با تکیه به زبان خاص موج نو ساخت.

"کلئو از ۵ تا ٧" برشی کوتاه از زندگی زنی است به اسم کلئو که از ساعت ۵ تا ٧ بعد از ظهر در خیابان پرسه می‌زند و با نگرانی و هیجان نتایج آزمایش‌های پزشکی را انتظار می‌کشد. لحن شاعرانۀ فیلم که مطلقاً با سینمای رایج آن زمان، یعنی اساساً سینمای سرگرم‌کننده و قصه‌گوی آمریکا تفاوت داشت، امروزه همچنان یادآور فضای روشنفکرانۀ پاریسی آن سال‌هاست که روشنفکران و هنرمندان و جوانان را در گوشه و کنار جهان مجذوب کرده بود.

آنیس وردا در سال ٢٠١۵ نخل طلای افتخاری جشنوارۀ کن، و در سال ٢٠١٧ یک اسکار افتخاری دریافت کرده بود.