دسترسی به محتوای اصلی
آسیا، پاکستان

در پاکستان، عمران خان خود را پیروز انتخابات پارلمانی روز گذشته خواند؛ دیگر احزاب نتایج انتخابات را «ساختگی» و «غیرقابل قبول» اعلام کردند

عمران خان، قهرمان پیشین کریکت پاکستان، امروز اعلام کرد که او برندۀ انتخابات پارلمانی شده است. نتایج رسمی انتخابات هنوز اعلام نشده است، اما ارزیابی رسانه ها بر أساس نتایج جزئی بدست آمده نشان می دهد که حزب او «جنبش انصاف» حداقل ١١٩ کرسی در مجلس ملی این کشور بدست خواهد آورد. کسب اکثریت مطلق نیازمند بدست آوردن ١٣٧ کرسی در مجلس ملی است. أحزاب اصلی دیگر نتایج انتخابات را ساختگی و غیر قابل قبول اعلام کردند. حزب حاکم در پاکستان، «مسلم لیگ» و رقیب سنتی آن «حزب مردم» روند شمارش آراء را غیرقانونی و نتایج حاصل از آنرا «ساختگی» و «غیرقابل قبول» خوانده و اعلام کردند که از پذیرش آن خودداری می‌کنند. انتخابات پارلمانی برای گزینش نمایندگان مجلس ملّی و مجالس ایالتی پاکستان، روز چهارشنبه ٢۵ ژوئیه/ ٣ مرداد، در سراسر این کشور برگزار شد.

عمران خان، قهرمان پیشین کریکت پاکستان، امروز اعلام کرد که او برندۀ انتخابات پارلمانی شده است.
عمران خان، قهرمان پیشین کریکت پاکستان، امروز اعلام کرد که او برندۀ انتخابات پارلمانی شده است. REUTERS
تبلیغ بازرگانی

حزب حاکم در پاکستان، «مسلم لیگ»، که رهبر پیشین آن، نواز شریف، هم اینک در زندان بسر می‌برد، تنها ساعاتی پس از بسته شدن دفاتر رای گیری، روند شمارش آراء و نتایج بدست آمده از آنرا غیرقابل قبول خواند. رهبر این حزب، شهباز شریف، در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که برخلاف قانون انتخابات، شمارش آراء بدون حضور نمایندگان حزب او صورت گرفته و بنابراین پذیرش نتایج آن برای مُسلم لیگ ممکن نیست. وی کمیسیون انتخابات را به انجام «تقلب‌های آشکار و گسترده» متهم کرد. وی پس از آن با ارسال یک توئیت هشدار داد که «نتایج حاصل از دستکاری‌های گسترده لطمات غیرقابل جبرانی به کشور وارد می‌کند».

رهبر حزب مردم پاکستان نیز که در سال‌های ٢٠٠٨ تا ٢٠١٣ قدرت را در این کشور در دست داشت، روند شمارش آراء و دستکاری در آنها را «افتضاح آمیز و غیرقابل بخشش» توصیف کرد. بلاول بوتو زرداری با انتشار توئیتی اعلام کرد که «نمایندگان حزب او برای نظارت بر شمارش آراء در سراسر کشور از دفاتر رای گیری بیرون رانده شده‌اند».

بگزارش شبکه‌های تلویزیونی پاکستان، بر اساس نتایج جزئی بدست آمده، عمران خان، قهرمان پیشین کریکت، و حزب او، «جنبش انصاف پاکستان» پیروز انتخابات اعلام خواهد شد. پیش از این رسانه‌های بزرگ کشور، احزاب اصلی و انجمن‌های مدنی، ارتش را به دخالت در مبارزات و روند انتخابات برای به پیروزی رساندن عمران خان متهم می‌کردند. بر این اساس، ارتش به منظور درهم شکستن احزاب سنتی که هر یک از جایگاه ایالتی مستحکم و رای دهندگان وفادار در سراسر کشور برخوردار است، تلاش می کند تا هیچ نیروی مستقلی در برابر او وجود نداشته باشد. بگفتۀ کارشناسان، نظامیان با حمایت از عمران خان و نیز پیش انداختن نامزدهای احزاب کوچک و افراد مستقل در صدد تشکیل ائتلافی حول وی هستند تا از یک سو او را به نخست وزیری برسانند و در همان حال او را وابسته به نمایندگانِ تحت کنترل خود نگه دارند.    

در این انتخابات، بیش از بیست حزب و نیروی سیاسی و صدها نامزد مستقل و یا وابسته به نهاد‌های قدرت و گروه‌های گوناگونِ قومی و مذهبی شرکت کردند. تحولات آینده را رفتار بازیگران اصلی این انتخابات رقم می‌زند.

بازیگران اصلی

بازیگران اصلی انتخابات چهارشنبه، رهبران سه حزب پُرطرفدار، ارتش و بدون تردید نواز شریف، نخست وزیر پیشین، این کشور است که هر چند در زندان بسر می‌برد و از حق انتخاب شدن محروم شده است، اما همچنان از محبوبیت و نفوذ فراوان برخوردار است و هواخواهانی دارد که از وفاداری، حزب او و نامزدهای آن را رها نمی‌کنند.

نواز شریف که از سوی طرفداران خود «شیر پنجاب» لقب گرفته، پیش از این سه باربه نخست وزیری پاکستان دست یافته و هر سه بار پیش از پایان دورۀ قانونی خود، ناگزیر به ترک قدرت شده است.نخستین بار در پی یک بحران سیاسی، دومین بار به سبب یک کودتای نظامی و آخرین بار با تصمیم دیوان عالی کشور که وی را به اتهام فساد وادار به کناره گیری کرد. نواز شریف ارتش و دستگاه دادگستری را به تبانی برای کنار گذاشتن او از قدرت متهم می‌کند.

نواز شریف ٦٨ سال پیش در لاهور زاده شد و هنگامی که ٣۵ سال داشت با پیروزی در انتخابات ایالتی به «سروزیری» ایالت پنجاب، یعنی ریاست دولت ایالتی رسید. او و برادرش شهباز شریف پیش از آن مغازۀ خرید و فروش ضایعات و قراضه آهن پدر خود را به یک شرکت مهتبر ذوب آهن تبدیل کرده بودند. گروه صنعتی «اتفاق» امروز بزرگترین شرکت غیردولتی ذوب فلزات در پاکستان است و علاوه بر تاسیسات مربوط به این فعالیت دارای ٤ کارخانۀ ریسندگی و ٨ کارخانۀ تولید شکر نیز هست. ارزش کلی این گروه صنعتی ٤ میلیارد دلار ارزیابی شده است. نواز شریف و دختر او مریم که به عنوان جانشین وی پا در رکاب سیاست گذاشته بود، در پی افشاگری های معروف به اسناد پاناما به فساد متهم شدند و دیوان عالی کشور پاکستان، در پی شکایتی که از سوی عمران خان تسلیم شده بود، نواز شریف را به ده سال زندان و محرومیت از حقوق سیاسی و دختر او را به هفت سال زندان محکوم کرد. این دو تن که خارج از کشور بسر می‌بردند، روز ١٣ ژوئیه گذشته به پاکستان بازگشتند و همان هنگام دستگیر و روانۀ زندان شدند.

شهباز شریف، برادر کوچکتر نواز، که امروز ٦٧ سال دارد، علاوه بر «سروزیری» ایالت پنجاب، در پی برکناری برادر خود، ریاست حزب «مسلم لیگ پاکستان» را نیز بر عهده دارد. نیمی از جمعیت پاکستان در این ایالت بسر می برد. شهباز شریف تا کنون بیش از ١٠ سال بر ایالت پنجاب حکومت کرده و پس از برادر بزرگ تر خود، پرنفوذترین سیاستمرد این منطقه به شمار می‌آید. رسانه‌ها وی را در ادارۀ امور مردی درخشان تر و در مناسبات با مردم کم جذبه تر از نواز شریف ترسیم می‌کنند. همچنین گفته می‌شود که وی «یکدندگی» برادر خود را ندارد و بنابراین راه سازش با او بازتر است.

عمران خان نیازی، قهرمان پیشین کریکت، بنیان گذار و نامزد «حزب انصاف پاکستان»، بازیگر دیگر این انتخابات است. او در پی تضعیف رهبران دو حزب غالب بر زندگی سیاسی دهه‌های اخیر در پاکستان، بر پایۀ نظرسنجی‌ها بخت بسیاری برای پیروزی دارد. وی که بیشتر به عمران خان شهره شده است  تا چندی پیش، در غرب به عیش و عشرت شهرت داشت، اما از چندی پیش اینک تسبیح به دست گرفته، متحد احزاب راست اسلامی و نزدیک به طالبان پاکستان شده، چنانکه برخی او را «طالبان خان» لقب داده‌اند.

عمران خان که حزب او را در ردۀ جنبش‌های عوام گرا، محافظه کار، ناسیونالیست و گاه اسلام گرا به شمار می‌آورند، با شعارهای اصلاحات و شفافیت به میدان آمده و گفته می شود که از حمایت نظامیان برخوردار است. او که اینک ٦٦ سال دارد سال‌ها تنها عضو حزب خود در مجلس ملی پاکستان بود، اما در انتخابات سال ٢٠١٣، حزب وی به سومین نیروی سیاسی کشور بدل شد. وی در دانشگاه اکسفورد در انگلستان تحصیل کرده و دهه‌ها به کارهای انسان دوستانه نیز پرداخته است.

بلاول بوتو زرداری، رهبر حزب مردم پاکستان تنها ٣٠ سال دارد و بزرگ‌ ترین فرزند بی‌نظیر بوتو، نخست وزیر پیشین، و آصف علی زرداری، رئیس جمهوری پیشین، این کشور است. او تحصیلات خود را در دوبی و لندن انجام داده و از دانشگاه اکسفورد دیپلم مطالعات تاریخی خود را دریافت داشته است. او در سال ٢٠٠٧، در پی قتل مادر خود و بر اساس وصیت نامۀ وی به ریاست حزب مردم پاکستان برگزیده شد. با این حال رهبری حقیقی حزب در دست پدر او قرار دارد.

ارتش پاکستان بدون تردید بازیگر دیگر انتخابات پارلمانی چهارشنبه است. ارتش که نیرومند‌ترین نهاد پاکستان به شمار می‌آید تا کنون با انجام چند کودتا سال‌ها بر این کشور حکومت کرده است. ارتش از سوی بسیاری از رسانه‌های بزرگ کشور و نیز انجمن‌های مدنی به دخالت در مبارزات و انتخابات اخیر متهم شده است. بگفتۀ کارشناسان، نظامیان کوشش می کنند دو حزب سنتی و بویژه مسلم لیگ پاکستان را که هنوز از اقتدار برخوردار است درهم بشکنند تا نیروئی مستقل از ارتش در کشور وجود نداشته باشد. ارتش پاکستان دارای سابقه‌ای طولانی در برهم زدن نظام دموکراتیک دارد. نخستین کودتای نظامیان یازده سال پس از استقلال این کشور از هندوستان انجام گرفت. ژنرال ایوب خان و سپس ژنرال یحیی خان این چنین ١٣ سال حکومت را در دست گرفتند و تنها بر اثر بروز یک جنگ داخلی که به جدا شدن بنگلادش انجامید، حکومت را به غیرنظامیان واگذار کردند. ذوالفقار علی بوتو در سال ١٩٧١ به ریاست جمهوری و دو سال بعد به نخست وزیری انتخاب شد، اما با کودتای ژنرال ضیاءالحق در سال ١٩٧٧ دستگیر و دو سال بعد به دار آویخته شد. ژنرال ضیاءالحق ١١ سال قدرت را در دست داشت و تنها پس از مرگ او در سقوط ابهام آمیز هواپیمای حامل او در سال ١٩٨٨ بود که حکومت به غیرنظامیان منتقل شد. کمتر از یک دهه بعد، ژنرال پرویز مشرف دست به کودتا زد و به مدت نه سال ادارۀ کشور را به عهده گرفت. کارشناسان اینک ارتش را به «کودتای آرام» متهم می‌کنند و احکام دستگاه قضائی را مبنی بر برکناری نوار شریف به ارتش نسبت می‌دهند. ارتش با نگرش وی برای رفع اختلافات با هند و برقراری آشتی میان دو کشور موافق نیست.

چالش‌های اساسی

نتایج رسمی انتخابات علاوه بر گزینش مقامات سیاسی کشور، تعیین کنندۀ چالش‌های پیش رو نیز هست. اگر احزاب و نیروهای سیاسی نتیجۀ انتخابات را نپذیرند و زورآزمائی تازه‌ای میان آنان و ارتش درگیرد، پاکستان وارد دورۀ تازه‌ای از بی ثباتی و یا استبداد نظامی خواهد شد.

مناسبات میان ارتش و نیروهای سیاسی همواره از چالش های پراهمیت در برابر دولت‌های غیرنظامی در این کشور بوده است. نواز شریف، نخست وزیر پیشین، در دورۀ حکومت خود برای تحمیل تفوق قدرت سیاسی بر نظامیان تلاش فراوان کرد و هم اینک نیز از زندان مبارزات گسترده‌ای به همین منظور و در جهت نزدیک شدن به هند در پیش گرفته است. او نظامیان را به داشتن روابط مبهم با شورشیان مسلمان افراطی در کشور متهم می‌کند.

بهر حال، با توجه به اتهامات و سوء ظنّ‌های موجود در بارۀ نقش ارتش در انتخابات اخیر، تردیدی نیست که تعیین روابط با نظامیان از نخستین و مهمترین چالش‌های پیش روی دولت آینده در این کشور است.

افراط گرائی اسلامی و عدم امنیت یکی دیگر از مهمترین دشواری‌های دولت آینده را تشکیل می‌دهد. هر چند اوضاع امنیتی کشور در سال های اخیر بهبود چشمگیری داشته است، اما سوء قصدها و انفجارهای دو هفتۀ اخیر نشان داد که این تهدید همچنان پابرجاست. مبارزه با افراط گرائی و اشاعۀ خشونت یکی از مهمترین اولویت های شهروندان است و از همین رو نمی تواند مورد توجه مقامات آینده قرار نگیرد.

ضعف بنیۀ اقتصادی کشور و ضرورت بکار بستن تدبیرات گسترده و ژرف بدون تردید مهمترین چالش پیش روست. اگر دولت آینده نتواند از سقوط توان تولید بسرعت بکاهد، این کشور با بحران تازه‌ای در پرداخت هزینه‌های خود روبرو خواهد شد و ناگزیر خواهد شد وام تازه‌ای از صندوق بین المللی پول تقاضا کند. بانک مرکزی پاکستان در ماه های اخیر به دلیل کمبود نقدینگی به ذخیرۀ ارزی کشور دست برده و از ارزش برابری پول ملی کاسته است. این کشور بسیاری از کالاهای مورد نیاز خود را وارد می کند و در زمینۀ صادرات که بخش اعظم آنرا منسوجات تشکیل می‌دهد، با رقابت کشورهای دیگر روبروست.

کمبود و حتی قحطی آب چالش عظیم دیگری است که پاکستان از حال با آن دست بگریبان است. بر أساس ارزیابی کارشناسان، اگر مقامات پاکستان بسرعت طرح جامع و گسترده‌ای به منظور مبارزه با خشکسالی تدوین و به اجرا نگذارند، این کشور در سال ٢٠٢۵ با «کمبود مطلق» آب روبرو خواهد شد». علیرغم کوه های یخی عظیم هیمالایا و باران های موسمی سالانه، پاکستان تنها دارای سه آبگیر بزرگ برای ذخیرۀ آب است، در حالیکه کشورهائی نظیر کانادا و افریقای جنوبی، هر یک دارای یک هزار آبگیر به این منظور هستند.

رشد سریع جمعیت و نبود طرح کنترل آن، یکی دیگر از مسائلی است که دولت آینده باید بدان بپردازد. رشد سریع جمعیت منابع کشور را بسرعت کاهش داده و مردم را با کمبود روبرو کرده است. جمعیت پاکستان در کمتر از شصت سال گذشته چهار برابر شده و به ٢٠٧ میلیون نفر رسیده است. براساس ارزیابی‌های صورت گرفته، اگر رشد جمعیت همچنان ادامه یابد، این کشور سی سال دیگر ٣١٠ میلیون سکنه خواهد داشت.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید

همرسانی :
این صفحه یافته نشد

صفحۀ مورد توجۀ شما یافته نشد.