مرگ عکاس زندگی در کینشازا و نمایشگاه "جهانگردی اندوه" در "دیدارهای عکس" در اَرل
نتشر شده در:
گوش کنید - ۱۰:۳۸
راه ابریشم این بار سری به فستیوال بین‌المللی عکس شهر "ارل" در جنوب فرانسه می زند که تا ٢٠ سپتامبر بر پاست. پیش از آن اما از "کیریپی کاتمبو سیکو" عکاس و ویدئو ساز بنام کنگو یاد می کند که روز چهارشنبه همین هفته بر اثر ابتلاء به مالاریای مغزی، دوربین بر زمین گذاشت و رفت. عکس های او هم اینک در نمایشگاه "کنگو زیبائی" در بنیاد کارتیه در پاریس، خیابانهای کینشازا را چنانکه او می دید، به نمایش می گذارند.
" کیریپی کاتمبو" از نادر عکاسان قارۀ سیاه است که این چنین جوان در اروپا صاحب نام شد و آثارش به مراکز هنری پر آوازۀ این قاره راه یافت. او بویژه با سری "یک نگاه" گوئی بناگاه در دنیای هنر زاده شد و تک عکسی ازهمین سری در سال ۲۰۱۳، به عنوان آفیش فستیوال آوینیون، بزرگترین فستیوال تئاتراروپا، انتخاب شد. " کیریپی کاتمبو" از آینده سازان جهان هنر در افریقا محسوب می شد ومرگ نا بهنگام وی در۳۶ سالگی، اینک بی تردید این قاره و، فراتر از آن، جهان را از نگاهی نادر، نو و شاعرانه به زندگی و بستر آن محروم می کند.
نگاهی شاعرانه به بستر زندگی، زیرا او بیش و پیش از همه صورتگر خیابانها، بناها و گوشه و کنارهائی بود که از نگاه او زندگی در آنها می گذشت. او بگفتۀ خود، افسانۀ زندگی شهری را با قلم دوربین می نوشت و تابلوی حیات را با قلم موی دوربین رقم می زد.
عکس های او از تصاویر منعکس شدۀ انسان ها، ساختمان ها و نور چراغ ها در گودال های پر آب شهر در کینشازا، پایتخت جمهوری دموکراتیک کنگو، و بویژه نمایش وارونۀ آنها که دنیائی پر ابهام و خیالی می آفریند، نمونۀ گویای نگاه یکتای اوست. او از این گودال ها به عنوان آئینه هائی بهره برده است که صورت ها و زندگی ها را باز می تابند، زیرا که در شهر او، شهر ۹ میلیون نفری کینشازا، صورت ها و زندگی ها، دوربین را بر نمی تابند.
خود وی در این باره می گوید : «درآغاز کوشش کردم رابطۀ خود را با محیط شهری خویش بنوعی نقاشی کنم. اندکی بعد به ویدئو روی آوردم و فیلمی ساختم بنام "اتوموبیل مقوائی" که در مرکز فرهنگی ژرژ پمپیدو در پاریس به نمایش گذاشته شد.آنگاه به فکر افتادم که نگاه خود را به همین رابطه از طریق عکس بیان کنم. نخستین سری خلق شده "یک نگاه" بود که باید اعتراف کنم تصادفی بدست آمد. ساکنان کینشازا از دوربین می گریزند و بهر حال در برابر آن راحت نیستند. بنابر‌این با گریز از نگاه آنان در برابر تصاویری قرار گرفتم که در آب گودال های متعدد شهر افتاده بود. با اندکی دقت دیدم که نقش های افتاده بر سطح آب از یکسو حالتی فرا واقعگرایانه دارند و از سوی دیگر دارای جزئیات فراوانند و همین ترکیب، بیش از همه واقعیت شهر مرا بازگو می کرد. پس به کار مشغول شدم و از تصاویر مردم، بناها و مناظر که در‌آب افتاده بود عکس گرفتم و این چنین سری "یک نگاه" زاده شد. این مجموعه از ۳۴ عکس تشکیل شده است که جنبۀ عمومی آنها به نقاشی بسیار نزدیک یا شبیه است. نمایش وارونه عکس ها برای من نوعی طرح پرسش بود. من برای هر یک از آنها ابتدا یک یا دو روز به محل می رفتم و به تماشای حالات و حرکات و چرخش امور می پرداختم و کوشش می کردم جا و زاویۀ دید خود را بیابم».
" کیریپی کاتمبو" در شهر گوما، واقع در شرق کنگو، بدنیا آمده بود. وی در مدرسۀ هنرهای زیبا در کینشازا نقاشی آموخت و سپس، چنانکه در سخنان او شنیدید، به ویدئو و عکاسی رو آورد. او در کنار عکاسی به فیلم سازی نیز پرداخت.
آثار " کیریپی کاتمبو" در مراکز و فستیوال های شناخته شدۀ جهان و از جمله در "بینال ونیز" در ایتالیا، "برلینال" در آلمان و "دیدارهای عکاسی" در شهر باماکو پایتخت مالی به نمایش گذاشته شده بود. وی در سال ۲۰۱۲ جایزۀ بنیاد بلاشر را در باماکو بدست آورد.
حال که به نمایشگاۀ "کنگو زیبائی" اشاره شد، اضافه کنیم که این نمایشگاه تا ۱۵ نوامبر سال جاری، اندکی بیش از سه ماه دیگر، همچنانکه گفته شد در بنیاد کارتیه در پاریس بر پاست و با بهره گرفتن از ۳۵۰ اثر، تاریخ خلاقیت هنری در ۹۰ سال اخیر در کشور کنگو را به نمایش می گذارد.
« دیدارهای عکس » در شهر اَرل در جنوب فرانسه
خیابانهای کینشازا و بنیاد کارتیه در پاریس را ترک می کنیم، اما همچنان در دنیای عکاسی می مانیم و این بار به شهر "اَرل" در جنوب فرانسه می رویم. این شهراز ۴۶ سال پیش به اینسوهر سال، و امسال تا ۲۰ سپتامبر، پذیرای "دیدارهای عکس"، یکی از مهمترین فستیوال های ویژۀ این هنر است.هنری که این فستیوال خود نه تنها در اشاعه که در باز آفرینی های پی در پی آن نقش پر اهمیتی داشته است.
از جمله آثار به نمایش گذاشته شده در این فستیوال، عکس های هنرمند فرانسوی "آمبرواز تزناس" است که با عنوان جهانگردی اندوه" به پدیده تازه ای در این عرصه می پردازد.
اینکه خرابیها و خشونت ها، دردها و رنج ها کنجکاوی انسان ها را بخود جلب کنند، البته امر تازه ای نیست. اینکه هنرمندان و از جمله عکاسان به ترسیم و تصویر مصیبت ها بپردازند نیز تازه نیست. سوانح طبیعی و صنعتی، جنگ ها و درگیریها و مصیبت ها و اندوه ها همواره یکی از موضوعات اساسیدر ادبیات و هنر تشکیل می داده اند چرا که بیش از هر چیز بر روح وجان آدمی اثر می گذارند و هیجان فراوان می آفرینند.
آنچه اما تازه است، پیدایش و توسعۀ هر چه بیشتر نوعی جهانگردی در این زمینه است. سفرهای دسته جمعی سازمان یافته توسط آژانس های توریستی و مسافرتی برای دیدن هر آنچه روزی مصیبت بار بوده است، هر روز بیشتر می شود. اینجا صحبت از خرابه های تاریخی و آثار باستانی نیست. سخن از زندانی است در کشور لتونی که تا همین چند سال پیش، انسان هائی در آن در بند بوده اند و امروز نیز برای آنکه واقعیت مکان بخوبی حس شود، جهانگردان در آن به بند کشیده می شوند، از همان غذائی میخورند که به زندانیان داده می شد، با لگد نگهبانان از خواب می پرند.... با این تفاوت عظیم که می دانند زندانی نیستند، که شکنجه گران شکنجه گر نیستند، که هر زمان بخواهند می توانند به این نمایش پایان دهند.
"آمبروآر تزناس" خود از اینگونه اماکن چنین یاد می کند: « در میان اماکنی که من از آنها بازدید کردم، نقاطی بود که بصورت کاملا مضحکی این انحراف نگران کننده را به نمایش می گذارند. این انحراف بر پایه این فکر بنیان گرفته که برای درک کامل داستان و یا تاریخ آن محل باید آن داستان را زیست : به عنوان مثال از یک زندان سابق نظامی در ساحل دریای بالتیک در کشور لتونی عکس گرفته ام که برای نشان دادن درجۀ خفقان و ستم در آن دورۀ سیاه از تاریخ اتحاد جماهیرشوروی سابق، به بازدیدکنندگان پیشنهاد می کند که با آنان همچون یک زندانی رفتار شود و مثلا بمدت یک شب یا سه ساعت در بند قرار گیرند و در میانۀ شب به ضرب چکمه از خواب بر خاسته شوند و خلاصه رفتاری از این دست... به شما میگویند اینگونه آنچه را در اینجا گذشته است بهتر درک می کنید در حالیکه می دانیم همۀ این ها یک فعالیت اقتصادی است و هدف پول در آوردن است... یا مثلا این عکس دیگر از ناهاری که به شما داده می شود هنگامی که از نیروگاه تخریب شدۀ چرنوبیل بازدید می کنید و می بینید که بر روی بشقاب نوشته است : نگران نباشید، این غذا سالم است و در همان حال راهنمای جهانگردی شما دستگاهی دارد که با سوت های پیاپی یادآوری می کند که درجۀ رادیوآکتیویته بیش از میزان عادی است. در اینجا نیز بصورت روشن با ترس طبیعی در انسانها بازی می کنند. هدف من این نبوده است که بازدیدکنندگان را به سخره بگیرم، زیرا انگیزه های آنها حتما متفاوت و متعدد است، ممکن است برخی از سر کنجکاوی آمده باشند و برخی نیز بدلایل شخصی و از جمله پیوند با قربانیان این حادثه.»
عکس های "آمبروآز تزناس"، عکس دیدنیها نیست، عکس جهانگردانی که به دیدن دیدنیها رفته اند نیز نیست. عکس لحظات دیار است و تازگی کار او در همین است. خود او می گوید : « من نمی خواستم دچار ساده انگاری شده و عکس جهانگردان را در این مناطق به نمایش بگذارم. اینان در عکس های من حضور دارند زیرا نیاز به این بود که در فضای عکس، زندگی وجود داشته باشد. در واقع ضربۀ برخورد میان فاجعه و روزمرگی هدف عکس هاست. بنابر این انگیزه های جهانگردان مورد توجه من نبود، آنچه اهمیت داشت، عرضۀ این بازدیدها به این شکل و نیز مسئولیت آژانس های جهانگردی، دولت ها و بویژه هر فردی است که از خود بپرسد در چه شرایطی، چگونه و برای چه اینگونه جهانگردی وجود دارد و تنها به جذب اطلاعاتی که به این شکل ارائه می شود اکتفا نکند ».
عکس های "آمبرواز تزناس" را می توانید بر روی پایگاههای عکاسی به بینید. وی تا کنون ۵ کتاب از عکس های خود را منتشر کرده است که از جملۀ آنها آثار مربوط به نمایشگاه کنونی او در اَرل "جهانگردی اندوه" ونیز "پکن تئاتر مردم" را می توان نام برد.
فستیوال "دیدارهای عکس" در کنار نمایشگاههای متعدد هر سال کارگاههای حرفه ای و گفتگوهای هنری فراوانی را نیز در زمینۀ عکاسی برنامه ریزی می کند که همواره از غنای فراوان برخوردار است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید