ماجرای سرم‌های آلوده در ایران؛ آیا مافیای واردات دارو در پشت‌پرده کمبود سرم بود؟

روزنامه هم‌میهن در گزارشی مفصل به ماجرای فساد در صنعت داروسازی و مافیای دارو در بخش صادرات و واردات آن در ایران پرداخته است. موضوع صادرات سرم‌های آلوده به عراق و توزیع بخشی از آن‌ها در کشور که در این گزارش آمده است در روزهای اخیر جنجال برانگیز شد. موضوعی که مقامات وزارت بهداشت دولت ابراهیم رئیسی تکذیب می‌کنند و مشکلات را به دولت قبل نسبت می‌دهند.

تعطیلی چند ماهه یک کارخانه سرم‌سازی باعث کمبود سرم در بازار ایران و واردات سرم‌های آلوده به کشور شد. © ایرنا

در روزهای پاییز ۱۴۰۱ شهرهای ایران شاهد کمبود سرم‌های درمانی بودند. دلیل این مساله تعطیلی کارخانه سرم‌سازی شهید قاضی، وابسته به هلدینگ شستا اعلام شد. بنابر گزارش هم‌میهن، تعطیلی شش ماهه این کارخانه منجر به واردات حدود ١٠ میلیون سرم به کشور شد.

به گفته یکی از مدیران ارشد و عضو سابق هیئت‌مدیره کارخانه شهید قاضی، دلیل تعطیلی کارخانه طرح نوسازی تجهیزات آن برای تولید سرم از ترکیبات جدیدی ذکر شده بود که همان زمان هم به گفته کارشناسان نشدنی به نظر می‌رسید. این مدیر سابق در گفتگو با هم‌میهن دلیل اصلی تعطیلی کارخانه را فشار مافیای واردات دارو می‌داند: «لابی مافیای دارو که سودش در واردات است، بسیار قدرتمند است. این پروژه حدود ۶‬ ماه دستگاه‌های سرم‌سازی کارخانه را خاموش کرد و زیان هنگفتی برای کشور به بار آورد».

کارخانه قبل از این هم یک بار در فروردین ۱۴۰۰ در اوج همه‌گیری کرونا تعطیل شده بود. در آن زمان هم علت تعطیلی بزرگترین کارخانه سرم‌سازی ایران، نوسازی آن اعلام شد در حالی که به گفته کارشناسان این نوسازی می‌توانست در زمان دیگر انجام شود و کارخانه در زمان بحران می‌توانست به کار خود ادامه دهد.

بنابر گزارش هم‌میهن آمار دقیقی از میزان سرم‌های واردشده در این مقطع زمانی وجود ندارد اما براساس ادعای برخی مهندسین این کارخانه، براساس نیاز کشور برآورد می‌شود که حدود ۱۰ میلیون سرم در زمان تعطیلی کارخانه در دوران کرونا (نیمه اول سال ۱۴۰۰) وارد کشور شده است. مهرداد جمال‌ارونقی، معاون گمرک کشور در این باره گفته بود: «از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا ١٧ شهریور همان سال حدود ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار یورو سرم وارد کشور شده است. برای درک میزان واردات سرم در ۶ ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ باید بگویم که محموله واردشده معادل بار ۲۴۰ کامیون است».

ماجرای سرم‌‌های آلوده

اسنادی که روزنامه هم‌میهن از داروسازی کارخانه شهید قاضی منتشر کرده است، نشان می‌دهد که این شرکت در اسفندماه سال ۹۶ حدود ۱۳ هزار سرم تزریقی استامینوفن به عراق صادر کرده است، اما در شهریورماه سال ۹۷ سازمان غذا و دارو آلودگی این محموله را تایید کرد و نوشت: «به دلیل وجود ذرات قابل مشاهده با چشم این محموله غیرقابل‌قبول است». مسئله مهم این است که نامه برگشت این محموله سرم حدود ۶ ماه پس از ارسال نوشته شده است و اطلاعات به‌دست‌آمده از کارخانه شهید قاضی نشان می‌دهد که بخشی از این محموله‌ها در ایران توزیع شده است.

طبق گفته عضو سابق هیئت مدیره این کارخانه، این سرم‌های آلوده حتی می‌توانست باعث مرگ بیماران شود اما مشخص نشد که آیا کسی به دلیل تزریق این سرم‌ها فوت شده است یا نه. او افزود: «اصولا وقتی بیماری به مراکز درمان مراجعه می‌کند و بعد فوت می‌کند، برای علت فوت او تحقیقات انجام نمی‌شود».

تکذیب وزارت بهداشت

پدرام پاک آئین، سخنگوی وزارت بهداشت ضمن تکذیب خبر روزهای گذشته درباره توزیع و صادرات سرم آلوده در سال‌های قبل به عراق، گفت: «قبل از دولت سیزدهم و در سال ۹۹، وضعیت خطی که سرم در آن تولید می‌شد، از سوی مدیران وقت سازمان غذا و دارو نامناسب تشخیص داده شد و خط تولید با توجه به مشاهده ذرات ریز غیر بحران زا در محصول در همان زمان تعطیل شد».

این مقام وزارت بهداشت با غیر حرفه‌ای خواندن استناد به اخبار آرشیوی سال‌های گذشته و طرح آن به عنوان خبر جدید، گفت : « کل فرآیند از کشف ذرات بسیار ریز غیر بحرانی تا تعطیلی خط تولید به دولت قبل بر می گردد و در دولت سیزدهم مصداق ندارد».