پیشینۀ چچن‌هایی که شهر دیژوُنِ فرانسه را به آشوب کشیدند

در آغاز، رسانه‌ها و حتی برخی از مسئولانِ سیاسی فرانسه درگیری‌های دیژوُن را به باندهایِ مواد مخدر نسبت دادند. اما سپس معلوم شد که ماجرا از جای دیگری آب می‌خورد. چِچِن‌ها از سراسر فرانسه و نیز از بلژیک و آلمان راهیِ دیژوُن شده بودند تا از جوانان مغربی‌تباری که به یک جوان ۱۹ سالۀ چچن تعّرض کرده بودند انتقام بگیرند. نیروهای پلیس و ژاندارمری سرانجام پس از ۴ شب توانستند به زد و خوردها پایان دهند و آرامش را به دیژوُن بازگردانند. نزدیک به ۳۰ هزار چچن در فرانسه زندگی می‌کنند و پس از فروپاشی شوروی در دو موج پیاپی به آن کشور آمده‌اند.

از شامگاه روز جمعه ۱۲ ژوئن، شهر تاریخیِ دیژوُن در شرق فرانسه چندین شب پیاپی صحنۀ زد و خورد میان چِچِن‌ها و گروهی از جوانان مغربی‌تبار بود © DR

از شامگاه روز جمعه ۱۲ ژوئن محلۀ «گْرِزی» در شمال شرقی شهر تاریخیِ دیژوُن در شرق فرانسه چندین شب پیاپی صحنۀ زد و خورد میان چِچِن‌ها و گروهی از جوانان مغربی‌تبار بود. نیروهای پلیس و ژاندارمری سرانجام پس از ۴ شب توانستند به زد و خوردها پایان دهند و آرامش را به دیژوُن و محلۀ «گْرِزی» بازگردانند. در آن زد و خوردها در حدود ۲۰۰ جوان چچن مسلح به میله‌های آهنی، راکت‌های بیس‌بال و سلاح‌های گرم شرکت داشتند و، چنان که یکی از آنان به گزارشگرِ روزنامۀ محلی«لوُ بی‌یَن پوبلیک» گفته است، از سراسر فرانسه و نیز از بلژیک و آلمان راهیِ دیژوُن شده بودند تا انتقامِ تعّرُضِ به یک جوان ۱۹ سالۀ چچن را بگیرند.

ماجرا از این قرار است که برادر کوچک‌ترِ دوستِ آلبانیاییِ‌ جوانِ چچن شامگاه روز سه شنبه ۹ ژوئن هنگام عبور از جلو یک قهوه‌خانۀ قلیان‌کشی و شیشه‌کشی در دیژوُن مورد تعّرض یک فروشندۀ مغربی‌تبارِ مواد مخدر قرار می‌گیرد. زیرا بی‌احتیاطی کرده و نگاهی کنجکاو به قهوه‌خانه انداخته بود. برادر او پس از شنیدن ماجرا به قهوه‌خانه می‌رود تا علت تعّرض به برادرش را جویا شود. بگو مگو در جلو قهوه‌خانه درمی‌گیرد و یکی از جوانان مغربی‌تبار بطری را از روی میز برمی‌دارد و بر سر جوان آلبانیایی می‌کوبد. در همین گیر و دار او که از سر زخمی شده بود به دوست چچن‌اش تلفن می‌کند و از او کمک می‌‌طلبد. جوان چچن به کمک دوستش می‌‌رود و هر دو باهم در محلۀ «گْرِزی»  در پی عاملان تعّرض می‌گردند. در این هنگام جوانان مغربی تبار با چماق و راکتِ بیس‌بال به آن‌ها حمله می‌کنند و جوان چچن را نیز زخمی می‌کنند. ماجرا از طریق شبکه‌های اجتماعی به آگاهیِ جامعۀ تبعیدی و مهاجر چچن در اروپا می‌رسد و در پی آن، چچن‌ها برای گوشمالی دادن جوانان مغربی‌تبارِ دیژوُن بسیج می‌شوند.

به گفتۀ پلیس، نخستین درگیری‌ها شامگاه روز جمعه ۱۲ ژوئن در مرکز شهر دیژوُن روی داد. آشوبگران سپس به محلۀ گرِزی رفتند، نخست دوربین‌های مداربسته را با شلیک گلوله شکستند، سپس شروع به تیراندازی هوایی کردند و اتوموبیل‌ها و سطل‌های زباله را آتش زدند چنان که هیچ‌کس جرأت نمی‌کرد از خانه بیرون آید. پدر نوجوان به روزنامۀ «پاریزیَن» گفته است: خبر تعّرض به پسرم را از طریق شبکه‌های اجتماعی در میان چچن‌های اروپا پخش کردند و گروهی از آنان برای انتقام‌جویی راهی دیژوُن شدند، درحالی که ما چیزی از آن‌ها نخواسته بودیم و اصلاً آن‌ها را نمی‌شناسیم.

در آغاز، رسانه‌ها و حتی برخی از مسئولانِ سیاسی درگیری‌های دیژوُن را به باندهایِ مواد مخدر نسبت دادند. اما سپس معلوم شد که ماجرا از جای دیگری آب می‌خورد. چچن‌ها علت تاخت و تاز گروهی‌شان را به محلۀ «گْرِزی» دیژوُن کُندی روندهای دادرسی در فرانسه می‌دانند و می‌گویند: چون در فرانسه رسیدگی به شکایت‌ها بسیار طول می‌کشد و پلیس فرانسه قدرت عمل ندارد، در نتیجه، خود چچن‌ها تصمیم گرفتند مجرمان و حامیانشان را رأساً مجازات کنند. با این حال، پدر جوانِ ۱۹ سالۀ چچن لشکرکشیِ هم‌وطنانش را به دیژوُن محکوم کرده و از آنان خواسته است به قوانین فرانسه احترام بگذارند.

در زد و خورد‌ها گویا کسی کشته نشده، اما شماری از مغربی‌تبارها زخمی شده‌اند. گفته می‌شود حتی ۶ تن از خبرنگاران فرانسوی نیز که برای تهیۀ گزارش به محل رفته بودند زخمی شده‌اند. روز سه شنبه ۱۶ ژوئن «لوران نونِز»، معاون وزیر کشور، به درخواست شهردار و فرماندار دیژوُن رهسپار آن شهر شد و با فرستادن نیروی کمکی سرانجام توانست امنیت را به دیژوُن و حومۀ آن بازگرداند. معاون وزیر کشور گفته است: دولت آشوبگران را سخت مجازات خواهد کرد. در فرانسه هیچکس نمی‌تواند رأساً دست به اجرای عدالت بزند.

چچن‌های فرانسه کیستند؟

تا پیش از درگیری‌های دیژوُن افکار عمومی فرانسه چندان با چچن‌ها آشنا نبود. با این حال، نزدیک به ۳۰ هزار چچن در فرانسه زندگی می‌کنند. در بیشتر مقاله‌ها و گزارش‌هایی که هفتۀ گذشته دربارۀ رویدادهای دیژوُن در مطبوعات فرانسه چاپ شد از جامعۀ چچن‌ها در آن کشور زیر عنوان یکی از جامعه‌های آرام و گوشه گیر فرانسه یاد کردند. اگرچه در فرانسه باشندگانِ خارجی‌تبارِ کشور جایگاه و حقوق ویژه‌ای ندارند و اصطلاح‌های «کُمونُته» یا «اقلیتِ قومی»‌ در زبان سیاسی آن کشور بار منفی دارند. اما واقعیت این است که در نیم قرن اخیر بسیاری از خارجیانی که در فرانسه جایگیر شده‌اند، از روی نیاز یا به هر علت دیگری همبستگیِ قومی یا ملی‌شان را حفظ کرده‌اند و به گونه‌ای در باهمستان یا کمونُته زندگی می‌کنند.

چچن‌ها در دو موج پیاپی به کشورهای اروپایی از جمله فرانسه آمدند. جمهوری چچن یا چچنستان هم‌اکنون یکی از جمهوری‌های خودمختار فدراسیون روسیه است. این جمهوری کوچک در قفقاز شمالی قرار دارد. از شمال و شرق با داغستان، از غرب با اینگوشی و اُسِتیِ شمالی و از جنوب با گرجستان همسایه است. پس از فروپاشی شوروی در پایان ۱۹۹۱چچن‌ها نیز مانند بسیاری دیگر از قوم‌های ساکن شوروی خواهان استقلال شدند، اما روس‌ها تن به جداییِ چچن‌ها ندادند. در سال ۱۹۹۴ نخستین جنگ چچن‌ها برای استقلال آغاز شد، اما روس‌ها توانستند آن را فرونشانند. در پی آن جنگ، گروه‌های بزرگی از چچن‌ها مجبور به ترک سرزمین‌شان شدند و بیشترشان در کشورهای اروپایی از جمله فرانسه پناه جستند. دومین جنگ در ۱۹۹۹ آغاز شد  و ۱۰ سال طول کشید. روس‌ها در آن جنگ با بی‌رحمی تمام جدایی‌طلبانِ چچن را تار و مار کردند. در آن دو جنگ در حدود ۱۳۰ هزار کشته و ده‌ها بلکه صدها هزار نفر آواره شدند. امروز بر چچنستان رمضان قدیروف، یکی از نزدیکان ولادیمیر پوتین، فرمان می‌راند.

به گزارش «ادارۀ فرانسوی حفاظت از پناهندگان و افراد بدون تابعیت» در فاصلۀ میان ۲۰۰۸ و ۲۰۱۸ درحدود ۱۷۰ هزار شهروند روسی از اتحادیۀ اروپا درخواست پناهندگی کردند که ۸۰ درصد آنان چچن بودند. گروه‌های بزرگی از چچن‌ها در آن سال‌ها در فرانسه جایگیر شدند.