بحران سیاسی در قرقیزستان: نتایج انتخابات باطل اعلام شد

قرقیزستان شاهد تنش‌های سیاسی شدیدی است که طی پانزده سال اخیر مدام تکرار شده است. در همۀ این بحران‌ها، مسئلۀ فساد رهبران، دسته‌بندی‌های خانوادگی و گاه قومی (ازبک علیه قرقیز) و مخدوش بودن انتخابات، در نهایت به اعتراضات بدون برنامه و خشونت دامن زده است.

دوشنبه‌شب، گروه‌هایی از معترضان در بیشکک اجتماع کردند اما پلیس آنان را به ضرب گاز اشک‌آور و ماشین‌های آب‌پاش متفرق کرد. ولی در طول شب، هزاران نفر در مرکز پایتخت گرد آمدند و بامداد سه‌شنبه به زور وارد ساختمان‌های دولتی شدند. AFP - VYACHESLAV OSELEDKO

بامداد سه‌شنبه ۶ اکتبر/۱۵ مهر، قرقیزستان ناگهان وارد بحران سیاسی سختی شد که تا اندازه‌ای یادآور وقایع ۱٠ سال قبل است.

به دنبال برگزاری انتخابات پارلمانی در روز یکشنبه، اعتراضاتی به نحوۀ رای‌گیری شکل گرفت که به سرعت گسترش یافت. دوشنبه‌شب، گروه‌هایی از معترضان در بیشکک اجتماع کردند اما پلیس آنان را به ضرب گاز اشک‌آور و ماشین‌های آب‌پاش متفرق کرد. ولی در طول شب، هزاران نفر در مرکز پایتخت گرد آمدند و بامداد سه‌شنبه به زور وارد ساختمان‌های دولتی شدند. این ساختمان‌ها از جمله دفتر ریاست جمهوری و برخی دفترهای پارلمان و همچنین شورای امنیت ملی را در بر می‌گیرد. تاکنون حداقل یک نفر در این رویدادها کشته شده است.

بعد از این که تظاهرکنندگان توانستند الماس‌بیک آتامبایف، رئیس جمهوری پیشین را از زندان آزاد کنند، کمیسیون مرکزی انتخابات به ناچار نتایج رای‌گیری را باطل اعلام کرد. اما رئیس جمهوری سورنبای جین‌بکف گفت که در کشور کودتا شده. با اینحال او از نیروهای انتظامی خواست که به روی معترضان آتش نگشایند. بر اساس نتایج باطل‌شدۀ انتخابات، دو حزب طرفدار جین‌بکف می‌بایست اکثریت مطلق کرسی‌های پارلمان را به دست می‌آوردند.

سورنبای جین‌بکف رئیس جمهوری کنونی، قبلاً همکار نزدیک الماس‌بیک آتامبایف بود و حتی در زمان ریاست جمهوری وی، به نخست‌وزیری رسید. اما کم‌کم این دو به رقیب سیاسی تبدیل شدند و بالاخره در سال ۲٠۱۷، آتامبایف برکنار شد. وی حدود یک سال قبل، به اتهام فساد و سوءاستفاده‌های مالی به زندان افتاد و به یازده سال حبس محکوم شد.

روز سه‌شنبه، گروهی از شخصیت‌های سیاسی مخالف دولت، تشکیل یک "شورای هماهنگی" را اعلام کردند که با هدف "ایجاد ثبات و حاکمیت قانون" کار خود را شروع کرده است. معلوم نیست که آتامبایف که اینک از زندان آزاد شده در هدایت این تحرکات نقشی دارد یا خیر.

گفته می‌شود که تظاهرات شب گذشته بیش از ۶٠٠ زخمی به جا گذاشته است. معترضان می‌گویند که جین‌بکف رئیس جمهوری کنونی فقط به خاطر غصب قدرت رئیس جمهوری قبلی را زندانی کرده بوده است.

طرفداران آتامبایف، رئیس جمهوری پیشین، می‌گویند که توانسته‌اند وی را بدون خشونت از زندان آزاد کنند. ظاهراً مأموران انتظامی هیچ مقاومتی از خود نشان نداده‌اند.

قرقیزستان در سال‌های ۲٠٠۵ و ۲٠۱٠ نیز شاهد اعتراضات و تظاهرات دامنه‌داری بود که به تحولات سیاسی بزرگی منتهی شد. در تابستان ۲٠۱٩ نیز خشونت‌هایی درگرفت که در نهایت به بازداشت آتامبایف انجامید.

قرقیزستان که حدود ۶٫۵ میلیون جمعیت دارد هم‌مرز با چین و همچنان تا اندازۀ زیادی وابسته به روسیه است. در پی ناآرامی‌های اخیر، مسکو خواستار "حل بحران از طرق قانونی" شده است.