در آستانۀ آغاز تحریم‌های جدید، وضعیت صادرات نفت ایران قابل پیش‌بینی نیست: احتمال معافیت هشت خریدار نفت ایران از تحریم‌های آمریکا

به دنبال تقاضای مکرر کره جنوبی و چند کشور دیگر آسیایی، واشنگتن پذیرفته است که ادامۀ خرید نفت ایران را موقتاً برای این کشورها مجاز بداند.

جان بولتون مشاور امنیت ملی دولت آمریکا اخیراً گفته بود که واشنگتن قصد تحریم و اعمال فشار بر ایران را دارد  اما نمی‌خواهد به متحدان آمریکا که به نفت ایران وابسته هستند، لطمه‌ای بزند.

مایکل هیوسن، کارشناس نفتی شرکت انگلیسی "سی‌سی مارکتز" می‌گوید که آمریکا احتمالاً هشت کشور را از تحریم معاف کرده و دست آنها را باز گذاشته تا به مقداری محدودی نفت از ایران بخرند. اما نام هشت کشور اعلام نشده است. کرۀ جنوبی، چین، ژاپن، هند و احتمالاً ترکیه جزو این فهرست هستند. وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه گفته است: "برخی اخبار، حاکی از معافیت آنکارا از تحریم نفتی ایران است، اما ما ابلاغیه کتبی در این مورد دریافت نکرده‌ایم". رسانه‌های هندی نیز خبر داده‌اند که در مرحلۀ اول، هند واردات نفت خام از ایران را ادامه خواهد داد اما مقدار خرید، به یک سوم میزان فعلی کاهش خواهد یافت.

واشنگتن تأکید می‌کند که این معافیت‌ها موقتی است. آمریکا ۱۸۰ روز به مشتریان نفت ایران مهلت داده است تا خرید نفت خام از این کشور را متوقف کنند، اما اکثر کارشناسان معتقدند که این مهلت می‌تواند تمدید شود.

مجهولات بازار نفت

طی روزهای اخیر، قیمت نفت به دلیل همین ابهامات نوسان داشت. کارشناسان می‌گویند هنوز به درستی معلوم نیست که تحریم نفت ایران تا چه اندازه بر بازار جهانی تأثیر خواهد گذاشت. واشنگتن تأکید دارد که می‌خواهد صادرات نفت ایران را به صفر برساند اما با توجه به معافیت‌های اعلام شده، چنین هدفی بعید به نظر می‌رسد. با اینحال از بهار گذشته که فشارهای آمریکا شروع شد، صادرات نفت ایران حدود یک‌سوم کاهش داشته است.

برای آمریکا و متحدانش این مشکل وجود دارد که هرچه صادرات نفت ایران کمتر شود، احتمال افزایش قیمت نفت در بازار جهانی هم بیشتر خواهد شد، هرچند که کشورهایی مثل عربستان قول داده‌اند که کمبود تولید را جبران خواهند کرد. مقامات جمهوری اسلامی بارها گفته‌اند که آمریکا نخواهد توانست صادرات نفت ایران را متوقف کند.

گذشته از معافیت موقت برخی خریداران از تحریم، برخی راه‌های پنهانی نیز می‌تواند به فروش نفت ایران کمک کند. به عنوان مثال، امکان دارد که بخشی از نفت خام ایران به صورت "مخلوط" با نفت عراق به فروش برسد. همچنین اتحادیۀ اروپا هم به فکر ایجاد راه‌هایی برای معاملات پایاپای با ایران است، اما فعلاً شرکت‌های خصوصی اروپایی چندان اشتیاقی به این نوع راه‌حلها نشان نداده‌اند.

موقعیت سیاسی ایران به بدی گذشته نیست

خبرگزاری فرانسه معتقد است که آغاز تحریم‌های تازه اگرچه برای ایران مشکلات زیادی به همراه خواهد آورد، اما موقعیت سیاسی جمهوری اسلامی در سطح بین‌المللی به دشواری سال‌های ٢٠١٠ تا ٢٠١۵ نیست. در آن سال‌ها، اکثر کشورها به پیروی از واشنگتن با تحریم ایران موافق بودند. در آن زمان، وجهۀ جهانی باراک اوباما در مقابل چهرۀ خشن و بی‌مدارای محمود احمدی‌نژاد قرار گرفته و ایران منزوی شده بود. اما به نوشتۀ خبرگزاری فرانسه امروزه در برابر دونالد ترامپ، ایران کشوری "مسئول‌تر" به حساب می‌آید. همچنین عربستان هم که رویارویی با ایران را در منطقه رهبری می‌کند، به دلیل پروندۀ خاشقجی ضربۀ بزرگی خورده و تصویری منفی از خود ارائه کرده است.

به عقیدۀ خبرگزاری فرانسه دیگر مثل گذشته ایران به تنهایی "نقش منفی" را به عهده ندارد. به گفتۀ اِلی گرانمایه، کارشناس مرکز پژوهشی "شورای اروپایی روابط بین‌الملل"، این نکته حالا مشخص است که "در خاورمیانه، همه در بازی کثیفی شرکت دارند. هیچکس نمی‌گوید که ایران مقدس و معصوم است اما وضعیت به این سادگی‌ها هم نیست".