روز جهانی کارگر: شهر «گیز» در فرانسه، نخستین مکان در جهان که روز «اول ماه مه» را گرامیداشت
شهر گیز، در شمال فرانسه، واقع در استان پیکاردی، نخستین مکان در جهان است که روز اول ماه مه را در سال ۱۸۶۷، بعنوان روز کارگر گرامی داشته و جشن گرفت. ژان-باتیست آندره گودَن، که علاوه بر حرفه صنعتگری، نویسنده و نظریه‌پرداز سیاسی و مبتکر اجتماعی بود، یک جامعه صنعتی و مسکونی را در شهر گیز ایجاد کرد. هدف این صنعتگر فرانسوی، تولید، تجارت و آموزش همراه با برنامه‌های دقیق بود که در این مرکز با نام «کاخ اجتماعی» آغاز شد و در نهایت این مجمتع، فامیلیستِر، که بر پایه عدالت اجتماعی بنیان نهاده شده بود را به مالکیت مشارکتی و مدیریت کارگران تبدیل نمود.
نتشر شده در:
هنگامی که از شهر پاریس، مرکز فرانسه، به سمت شمال این کشور و مرز بلژیک حرکت می‌کنید، در منطقه‌ای روستایی، در «نرماندی»، شهر کوچکی با نام «گیز» واقع شده است که به دلیل وجود مجمتع صنعتی-مسکونی «فامیلیستِر»، یا کاخ اجتماعی به شهرت رسیده است.
از دیدگاه معماران، مجمتع فامیلیستر در گیز فرانسه، شاهکاری در معماری مدرن اولیه به شمار می‌رود. کاخ اجتماعی که بیش از ۱۵۰ سال قبل طراحی و بنا شده است، دارای طراحی چندکاره است. معماران از این طراحی با عنوان «شهر اندرون شهر» نام می‌برند.
هدف ژان-باتیست آندره گودن از ساخت «کاخ اجتماعی»، بهبود شرایط مسکن کارگران، در کنار شرایط تولید و تجارت به همراه آموزش و تفریح بود. این صنعتگر فرانسوی در فاصله سال‌های ۱۸۵۶ تا ۱۸۵۹ این مجمتع را با برنامه‌های دقیق خود به یک جامعه خودمختار در داخل شهر تبدیل کرد، جایی که تشویق‌گر همدردی اجتماعی بود.
«فامیلیستر» یا با نام دیگر «کاخ اجتماعی»، شهری در درون شهر «گیز» با برنامه‌های ژان-باتیست آندره گودن، به جهانی برای کارگرانی تبدیل شد که از ثروتی که از رنج خود آنان تولید شده بود برای رفاه همان کارگران گسترش یافت، برخلاف آنچه که در جوامع کاپیتالیستی رواج یافته بود.
ویژگی‌های فامیلیستر چه بود؟
در این مجتمع صنعتی-مسکونی، علاوه بر کاخ اجتماعی که محل سکونت کارگران و خانواده‌هایشان بود، یک ساختمان وسیع با آجرهای قرمز رنگ به چشم می‌خورد که مدرسه و محل تحصیل فرزندان کارگران بود و در کنار آن ساختمان تاتر و فروشگاه‌های مواد خوراکی قرار داشت.
در این مجتمع که از سه بلوک مستطیل شکل تشکیل شده است، برای هر بلوک یک حیاط بزرگ مرکزی با سقفی شیشه‌ای تعبیه شده است. در این حیاط بزرگ، فرزندان کارگران، می‌توانستند در هر شرایط آب و هوایی، بازی و تفریح کنند.
کارخانه بزرگ ریخته‌گری و ساخت چدن نیز در درون همین محوطه مسکونی-صنعتی وافع شده بود، در فاصله‌ای نه چندان دور از مجتمعی که در آن آپارتمان‌های دارای دو یا سه اتاق برای اسکان کارگران و خانواده‌های آنها درنظر گرفته شده بود.
فاصله کارخانه تا محل سکونت کارگران حدود ۲۰۰ متر بود. کارخانه‌‌ی ریخته‌گری که برای تولید اجاق‌های گرمایشی اختصاص یافته بود محصولی که بنا بر عقیده‌ی گودن، محصولی مفید برای عصر بود و پس از توسعه برای ساخت اجاق‌های گرمایشی و آشپزی که گاهی اوقات با میناکاری هم همراه بودند، این صنعتگر فرانسوی را به ثروت رساند. اما گودن از این ثروت برای تامین بودجه و توسعه برای کارگران استفاده کرد.
گودن و اشتیاق به توسعه تعاونی در اقتصاد
گودن در سال ۱۸۴۶، پس از توسعه فعالیت صنعتی خود و کسب ثروت، مشتاقانه نظریه «شارل فوریه»، فیلسوف و اقتصاددان سوسیالیست اهل فرانسه، هوادار تشکل‌های تعاونی در اقتصاد و مخالف اقتصاد کلاسیک را دنبال کرد و بر آن شد تا از ثروت تولید شده در کارخانه برای بنانهادن یک جامعه نوین در راستای خدمات اجتماعی بهره بگیرد.
این تصمیم با خرید زمینی وسیع در مجاورت کارخانه در سال ۱۸۵۷ برای ایجاد «فامیلیستر» به انجام رسید و در سال ۱۸۶۰ میلادی، نخستین کارگران به همراه خانواده‌های خود در کاخ اجتماعی ساکن شدند، مجتمعی که به تدریج در سال‌های پس از آن گسترش یافت و به تاسیس «انجمن تعاونی سرمایه و کار» توسط گودن منجر شد.
از آن پس، کارگران شاغل در کارخانه به مالکان مشارکتی کارخانه تبدیل شدند. اما برای مالکیت مشارکتی برای کارگران یک اصل پیش‌بینی شده بود و آن، لزوم سکونت کارگران در کاخ اجتماعی بود، مجتمعی که بنا بر عقیده گودن باید از تمامی ویژگیهایی که شایسته انسان است، برخوردار بوده و کارگران، محل سکونتی همانند خانواده‌های اشرافی و شاهزادگان داشته باشند. در مجموع حدود ۲ هزار نفر در کاخ اجتماعی گیز سکونت داشتند.
کاخ اجتماعی گیز، نخستین مکانی که اول ماه مه را در گرامیداشت کارگران جشن گرفت
فامیلیستر، با تمامی ویژگیهایی که برای سکونت و فعالیت حرفه‌ای کارگران داشت، در سال ۱۸۶۷، نخستین مکان در جهان بود که روز اول ماه مه را در گرامیداشت کارگران جشن گرفت. روزی که سالها بعد به روز نماد کارگران در جهان شهرت یافت و روز جهانی کارگر نامیده شد. در فرانسه، روز اول ماه مه، روز جهانی کار نام دارد.
هدف از برگزاری جشن روز اول ماه مه در فامیلیستر، به نمایش گذاردن «موفقیتِ این تجریه اجتماعی بینظیر» و «تشریح چگونگی کارکرد» آن بود. زیرا که، کار در معنای مادی خود، تولید ثروت می‌کند اما از دیدگاه معنوی، با کار کردن، روح الهی انسان تجلی می‌یابد چرا که موجب تغییر شکل در ماده می‌شود.
اکنون، سالهاست که پس از فامیلیستر، روز جهانی کارگر، همزمان با اول ماه مه، در سراسر جهان گرامی داشته می‌شود. در کاخ اجتماعی گیز، هر ساله، همزمان با روز اول ماه مه، برنامه‌ها و سخنرانی‌هایی با حضور بازدیدکنندگان و با هدف آشنایی آنان با تعاونی و مشارکت در اقتصاد برگزار می‌شود. اما امسال بدلیل بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا، این مراسم به اجرا در نیامد.
پایان یک تجربه‌ی اجتماعی
گودن، در سال ۱۸۸۸، در سن ۷ سالگی، در پی عوارض ناشی از یک عمل جراحی درگذشت اما این مجمتع صنعتی-مسکونی، پس از وی، توسط پنج جانشینان وی با همان شیوه و ادامه همان دیدگاه زنده نگاه داشته شد.
در سال‌های پس از دهه ۱۹۵۰، کارخانه رونق خود را از دست داد. پس از آن انجمن تعاونی کاخ اجتماعی منحل شد. آپارتمان‌ها به تدریج به مالکان شخصی فروخته شد و در نهایت تجربه‌ی اجتماعی به پایان رسید.
فامیلیستر، در سال‌های اخیر، به مکانی برای بازدید علاقمندان تبدیل شده است. هنوز مدارس و تاتر واقع در این مجمتع فعالیت دارند. اما تنها در ۱۵ آپارتمان آن، خانواده‌هایی همچنان سکونت دارند.
کاخ اجتماعی در سال ۱۹۹۱ در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسید. از سال ۲۰۰۰ میلادی، یک پروژه عظیم برای بازسازی فامیلیستر با هزینه بالغ بر ۵۷ میلیون یورو به اجرا درآمد.
یک موزه بزرگ در داخل این مجتمع به منظور جلب بازدیدکنندگان بیشتر در این منطقه روستایی و به دور از هیاهوی شهری احداث شد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید