باقر مؤمنی نویسنده و موّرخ پرآوازه چشم از جهان فرو بست

باقر مؤمنی، نویسنده و موّرخ پرآوازۀ چپ، در سن ٩٧ سالگی پس از دهه‌ها تبعید در پاریس چشم از جهان فروبست. مؤمنی زادۀ کرمانشاه بود و نخستین تجارب سیاسی او با وقایع شهریور بیست، اشغال ایران توسط متفقین و البته مبارزۀ او با اشغالگران به ویژه اشغالگران انگلیسی همزمان بود.

باقر مومتی © .

مؤمنی در اوائل دهۀ ۱۳۲۰ به حزب توده پیوست و اندکی بعد مسئولیت شورای ایالتی اتحادیۀ کارگران در کرمانشاه را بر عهده گرفت و در این مقام اعتصابات کارگری مهمی را سازماندهی و هدایت کرد. مؤمنی تحصیلات خود را نخست در سال ۱۳۲۰ در رشتۀ حقوق انجام داد و در پایان تحصیل به مدرسۀ نظام رفت و با روی کار آمدن دولت مصدق فعالیت‌های سیاسی خود را از سر گرفت.

تا پیش از انقلاب اسلامی مؤمنی در مجموع دو بار برای تحصیل به فرانسه رفت. او در سال ۱۳٤٦ در دورۀ دکتری اقتصاد در پاریس ثبت نام کرد، اما، مدتی بعد به تهران بازگشت. مؤمنی در سال ۱۳۵۳ بار دیگر برای نگارش و دفاع از رسالۀ معروفش، "اصلاحات ارضی و جنگ طبقاتی در ایران"، به پاریس سفر کرد.

در سال ۱۳٤۹ باقر مؤمنی با اکرم فرمهینی ازدواج کرد و حاصل این ازدواج پسری به نام انوشه بود. مؤمنی در همان سال انتشارات "صدای معاصر" را تأسیس کرد و آثار همشهری بزرگ خود، قصه نویس نامدار، علی اشرف درویشیان، و همچنین علی کشتگر، قدسی‌قاضی‌نور، ناصر زرافشان، محمود دولت آبادی و دیگران را به چاپ رساند.

انتشار نشریۀ فرهنگی "اندیشه" پس از انقلاب اسلامی از جمله فعالیت‌های حرفه ای مؤمنی به عنوان نویسنده بود...

با تأسیس حکومت مذهبی در ایران، باقر مؤمنی پس از رویدادهای سی خرداد ۱۳٦۰ مخفیانه از ایران به قصد فرانسه خارج شد و اینبار به عنوان تبعیدی تا پایان عمر در پاریس سکونت گزید. این دوره از زندگی مؤمنی ای بسا پربارترین دورۀ حیات فکری او به عنوان نویسنده، پژوهشگر و مؤرخ باشد. مؤمنی در این دوره بیشترین و باارزش‌ترین آثار خود را خلق کرد، مجلۀ فرهنگی ("گاهنامۀ فرهنگ و هنر ایران") منتشر نمود و بعضا ویراستاری برخی مجلات وزین از جمله نشریۀ "نقطه" را به سرپرستی ناصر مهاجر برعهده داشت.

"مسائل اپوزیسیون ایران"، "گفتارهای سیاسی و دموکراسی"، "دین و دولت در عصر مشروطیت"، "حکومت اسلامی و اسلام حکومتی"، "پروندۀ پنجاه و سه نفر"، "از موج تا توفان"، "انفجار سبز"، "یادمانده های ایرج اسکندری"، "در خلوت دوست"، "دنیای ارانی"، "سرزمین عرب در آستانه حاکمیت اسلامی"، "نواندیشی و روشنفکری در ایران"، "ایران در آستانۀ انقلاب مشروطیت"... از جمله آثاری است که مؤمنی طی دورۀ طولانی تبعید خود خلق کرد.

مؤمنی پژوهشگری ریزبین، نویسنده ای زبردست بود و قلم او به شیوایی شخصیت ساده، صمیمی و دوست داشتنی او بود. یادش گرامی باد !