قاچاق مواد مخدر از سویی و خاطرۀ قیام‌های پی در پی از سوی دیگر، جامعۀ بِربِرها را در شهرهای اروپایی، دست‌کم بربرهای جبال‌الریف را، از نوعی پیوستگی درونی برخوردار کرد. همبستگی در میان آنان در قیاس با دیگر مهاجران مسلمان به مراتب بیشتر است. کینۀ آنان نسبت به قدرت‌های استعماری گذشته و نظام سلطنتی مراکش که بر حاکمیت خانواده‌های بزرگ استوار است، کینه‌ای است کهن و ریشه دار که به فرزندانشان نیز در مهاجرت منتقل می‌شود. از همین روست که بعضی از آنان طعمۀ داعش و دیگر گروه‌های جهادی می‌‌شوند.
پس از حملات انتحاری نوامبر سال گذشته به پاریس که به کشته شدن بیش از 130 نفر و زخمی شدن نزدیک به 400 نفر انجامید، نام مولِنبِک، محله‌ای فقیرنشین در بروکسلِ بلژیک، بر سر زبان‌ها افتاد. زیرا افزون بر طراح و فرمانده آن عملیات، چند تن از عاملان اصلی آن‌ها نیز مراکشی تبار و بزرگ شدۀ مولِنبِک بودند. با حملات انتحاری دوشنبۀ هفتۀ پیش به فرودگاه بین‌المللی بروکسل و متروی آن شهر و کشتار مردم بی‌گناه، آوازۀ این محله از مرزهای اروپا گذشت و می‌توان گفت که اکنون کم و بیش جهانگیر شده است. زیرا این کشتار سه روز پس از بازداشت صلاح عبدالسلام روی داد که در عملیات پاریس در نوامبر گذشته دست داشت و از آن زمان در مولِنبِک متواری بود. دربارۀ این محله آنچه بایسته و شایسته است تاکنون گفته‌اند. محله‌هایی از این دست در شهرهای بزرگ اروپا کم نیستند. بیشتر جهادی‌های اروپایی از این محله‌ها برخاسته‌اند. اما جوانانی که از محلۀ مولِنبِک به داعش و دیگر گروه‌های جهادی پیوسته‌اند، ویژگی‌های قومی، فرهنگی و تاریخی مشترک دارند که آنان را از جهادی‌های دیگر متمایز می‌کند. با نگاهی به این ویژگی‌ها شاید بهتر بتوان به روند پیچیدۀ پیوستن آنان به جهادگرایی پی برد.
جمعیت محلۀ مولِنبِک را در ژانویۀ سال گذشته نزدیک به 100 هزار نفر برآوَرد کرده‌اند که نیمی از آن‌ها را مراکشی تبارها تشکیل می‌دهند. بیشتر آنان از شهرهای شمال مراکش مانند طَنجه، تِطوان و منطقۀ جبال‌الریف می‌آیند. مردمانی که در این شهرها و در این منطقه زندگی می‌کنند، از قوم بِربِر یا، به زبان بِربِری، اَمازیغ اند. بِربِرها یا اَمازیغ‌ها بومیان افریقای شمالی اند. 40 درصد مراکشی‌ها به زبان بربری یا امازیغی سخن می‌گویند. جمعیت بربرها را در مراکش نزدیک به 20 میلیون، یعنی 60 درصد کل جمعیت مراکش برآوَرد می‌کنند. 35 درصد جمعیت 40 میلیونی الجزایر را نیز بربرها یا امازیغ‌ها تشکیل می‌دهند. بربرها در چند کشور دیگر افریقای شمالی نیز حضور دارند. بیش از دو میلیون بِربِر در اروپا زندگی می‌کنند. از 700 هزار مسلمان بلژیک، 500 هزار نفر از بربرهای منطقۀ جبال الریف مراکش اند.
از بِربِرها یا اَمازیغ‌ها در تاریخ جهان باستان به نام‌های گوناگون از جمله لیبیایی‌ها، مورها (Maures) و نومیدها (Numides) یاد کرده‌اند. فرهنگ و زبان این قوم کهن در طول تاریخ دور و دراز آن از مردمانی که چندی بر شمال افریقا چیره گشته‌اند، مانند رومی‌ها، کارتاژها، عرب‌ها، ترک‌ها و در قرن گذشته از فرانسوی‌ها اثر پذیرفته است. اما هیچ مردمی نتوانسته است این قوم را رام و فرمانبُردار کند. جبال‌الریف در سال 1912 به زیر قَیمومت اسپانیا درآمد و در سال 1956 دوباره به مراکش واگذار شد. در سال 1921 بِربِرهای این منطقه به رهبری جنگجوی جوانی به نام عبدالکریم الخطّابی برضد اسپانیایی‌ها شوریدند. این شورش که در تاریخ‌نگاری اسپانیا از آن زیر عنوان «فاجعۀ اَنوال» یاد می‌کنند، تا سال 1926 طول کشید. اسپانیایی‌ها سرانجام با بمباران جبال‌الریف با گاز سارین که آلمان در اختیارشان گذاشته بود، توانستند آن شورش را فرونشانند.
شاید برای پی بردن به خشونت نهفته در نهاد جوانان بِربِرتبار مولِنبِک، یادآوری تاریخ پر تب و تاب و دردآلود جبال‌الریف در قرن بیستم بی‌فایده نباشد. اینکه جوانان پرورش یافته در خانواده‌های برخاسته از این منطقه، مرگ را چنین خوار می‌دارند، بی‌شک علت‌های تاریخی نیز دارد. در سال 1936 فرانکو از مِلیلیه در اسپانیا جنگ دیگری را بر ضد بِربِرهای جبال‌الریف راه انداخت. پس از پایان قَیمومت اسپانیا مردم این سرزمین این بار از پذیرفتن قَیمومت رَباط سر باز زدند و در سال‌های 1958 و 1959 بر ضد پادشاه مراکش شوریدند. نیروهای مراکشی با هم‌دستی ارتش فرانسه شورش آنان را با خشونت تمام فرونشاندند. ملک حسن دوم چنان کینه‌ای از آنان به دل گرفت که تا مرگش در سال 1999 جبال‌الریف را از توسعه و سرمایه‌گذاری محروم کرد. در نتیجه، بسیاری از بِربِرها به کشت گیاه شاهدانه و تولید حشیش، قاچاق مواد مخدر و مهاجرت روی آوردند. بدین‌سان، جبال‌الریف به اولین مرکز تولید حشیش و بربرها به بزرگ‌ترین پخش کنندۀ آن در جهان تبدیل شدند. هنگامی که ملک محمد ششم، جانشین ملک حسن دوم بر تخت نشست، در آغاز فرمانروایی‌اش دست دوستی به سوی بِربِرها دراز کرد، اما دیگر دیر شده بود.
قاچاق مواد مخدر از سویی و خاطرۀ قیام‌های پی در پی از سوی دیگر، جامعۀ بِربِرها را در شهرهای اروپایی، دست‌کم بربرهای جبال‌الریف را، از نوعی پیوستگی درونی برخوردار کرد. همبستگی در میان آنان در قیاس با دیگر مهاجران مسلمان به مراتب بیشتر است. فراموش نکنیم که از نوامبر سال گذشته تاکنون، صلاح عبدالسلام را که سرویس‌های امنیتی در همۀ کشورهای اروپایی به دنبالش بودند، کسانی در مولنبک پنهان کرده بودند که هنوز روابطشان با داعش و گروه‌های جهادی ثابت نشده است.
کینۀ بِربِرهای جبال‌الریف نسبت به قدرت‌های استعماری گذشته و نظام سلطنتی مراکش که بر حاکمیت خانواده‌های بزرگ استوار است، کینه‌ای است کهن و ریشه دار که به فرزندانشان نیز در مهاجرت منتقل می‌شود، چنان که بعضی از آنان را طعمۀ داعش و دیگر گروه‌های جهادی می‌کند. شهردار بروکسل در سفر اخیرش به پاریس از فوریّت آمیزش جوانان خارجی‌تبار بلژیک با جامعۀ آن کشور سخن گفت. امیدوار باشیم که روزی این آرزو برآورده شود.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید