محاکمۀ حملات تروریستی ۱۳ نوامبر: «تالار کنسرت بتکلان پس از یورش به صحنۀ سقوط هواپیما شباهت داشت»

دادگاه متهمان به حملات تروریستی نوامبر ۲۰۱۵ در پاریس امروز جمعه با نمایش تصاویر و ویدئوهای برداشته شده از «بتکلان» به شرح جزئیات چگونگی انجام تهاجمات در این تالار کنسرت اختصاص یافت. تصاویری که دیدن آنها برای بسیاری از بازماندگان و خانوادۀ قربانیان «ناممکن» می‌نمود، هر چند که برخی دیگر مشاهدۀ آنها را «ادای دین به رفتگان» دانستند. در جلسۀ روز پنجشنبۀ دادگاه تصاویر و ویدئوهای حملات به اطراف ورزشگاه «فرانس» در سَن دُنی واقع در شمال پاریس و نیز در دو کافه ـ رستوران مرکز پایتخت به نمایش گذاشته شده بود. سه شنبۀ آینده، در از سرگیری جلسات دادگاه، تصاویر و ویدئوهای حملات به دیگر کافه ـ رستوران‌ها پخش خواهد شد.

دادگاه متهمان به حملات تروریستی نوامبر ۲۰۱۵ در پاریس AFP - BENOIT PEYRUCQ

جلسۀ امروز دادگاه، جمعه ۱٧ سپتامبر، که به بررسی «صحنۀ جرم» در تالار کنسرت «بتکلان» اختصاص داشت، بدون تردید یکی از دشوارترین ساعات محاکمه برای بازماندگان و شاکیان خصوصی بود. رئیس دادگاه، ژان لوئی پِرییِس، روز چهارشنبه پیشاپیش با اشاره به دستور جلسات دادگاه در روزهای پس از آن که برای یادآوری چگونگی وقوع رویدادها، با نمایش عکس و ویدئو همراه می‌شود، از همگان خواسته بود خود را برای دقایق دشواری آماده کنند.

افسر پلیس قضائی، که مسئولیت «مدیریت صحنۀ جرم بتکلان» را بر عهده داشته، پیشاپیش از اینکه ممکن است «اثرات تاثر در اظهارات» او نمایان گردد، از دادگاه پوزش خواست و سپس با اشاره به «شمار فاجعه بار قربانیان» در بتکلان، گفت «صحنۀ جرم بیشتر به صحنه‌های سقوط هواپیما شباهت داشت».

این افسر ۵۱ ساله که با نام پاتریک در دادگاه به تشریح دیده‌های خود پرداخت تاکید کرد که «در برابر چنین صحنه‌ای، در میان قربانیان خونین که ناله می‌کنند، فریاد می‌زنند، انسان مبهوت می‌ماند... بسیار سهمناک است». او می‌گوید هنگامی که وارد تالار می‌شد، یکی از ماموران نیروی ویژه که در یورش برای پایان دادن به حمله شرکت کرده بود، به او گفته است «برای ساعت‌ها در کابوس و وحشت خواهی بود».

مسئول هماهنگی صحنۀ جرم بتکلان می‌گوید «وضعیت محل غیرقابل توصیف است. تقریباً همۀ اجساد در طبقۀ هم کف روی هم افتاده بود. فضا زیر نور سفید سرد و تاثرآور بود، اجساد در یکدیگر فرورفته بود، خون لخته شده زمین را پوشانده بود، صدای زنگ تلفن‌های فراوان [قربانیان] در فضا می‌پیچید». او تکرار کرد که پیش از آن «هرگز چنین صحنه‌ای دیده نشده بود... بیشتر یک صحنۀ جنگ بود تا یک صحنۀ جرم».

او با نمایش نقشۀ تالار بر صفحۀ بزرگ الکترونیک شرح می‌دهد که در گوشه چه دیده و اتفاقی افتاده است. در طبقۀ فوقانی «جسد دو نیم شدۀ فردی با چهرۀ شمال افریقائی» کشف شد. این جسد یکی از افراد انتحاری، فواد محمد عقاد، بوده است. بگفتۀ افسر پلیس قضائی، «سر از تن جدا شده ای نیز بر روی سِن افتاده بود». این نیز سر سامی عمیمور، تروریست انتخاری دیگر بوده است. او تصریح کرد که در نزدیکی اجساد آنان خشاب‌های کلاشنیکُف و بقایای جلیقه‌های انفجاری آنها افتاده بود و نخستین مشاهدات نشان داد که آنان هنگام انفجار خود، دیگر فشنگی در اختیار نداشتند.

هماهنگ کنندۀ صحنۀ جرم با نمایش نقشه و یا عکس،  دادگاه را با خود به تک تک فضاهای تالار برد و توضیحات جزئی و دقیق در بارۀ مشاهدات خود ارائه کرد و گفت «همۀ نگرانی من این بود که از کنار زخمیانی که به سوراخ موش پناه برده بودند، ناآگاه عبور کنم». بگفتۀ او اثرات خون بر زمین و رنگ سبزآبی کاشی‌های دستشوئی تالار که با جهش خون قرمز شده بود، نشان می‌داد که بسیاری برای یافتن مفرّ فرار یا پنهان شدن، به اینجا پناه آورده بودند.

در جلسۀ امروز دادگاه ۲۲ ثانیه از ثبت صوتی رویدادها در تالار بتکلان که بر روی یک دیکتافون روشن مانده ضبط شده بود نیز پخش گردید. امروز و پیش از آن روز پنجشنبه هنگام نمایش ویدئوها، صدا قطع شده بود تا بازبینی صحنه‌ها موجب آزار کمتری برای بازماندگان شود.

پلیس قضائی هماهنگ کنندۀ صحنۀ جرم پیش از پخش این نوار توضیح داد که «بخش بسیار کوتاهی است که شناسائی صدای هیچیک از قربانیان را ممکن نمی‌کند و هدف آنست که جنبۀ «غیرمنتظرۀ خشونت و بربریت آن لحظه» لمس شود. آنگاه نخست چند نت موسیقی گروه «ایگلز آو دث متال» به گوش می‌رسد و سپس ناگهان صدای شلیک گلوله‌ها و پژواک تقویت و تغییر یافتۀ آنها در فضا می‌پیچد.

سخنان تروریست‌های انتحاری را که از روی نوار پیاده شده، مامور پلیس قضائی خود بازگو می‌کند و می‌گوید «تکرار این سخنان از کارهای دشواری است که در دورۀ خدمت خود انجام» می‌دهد: «دراز بکش و گر نه شلیک می‌کنم، برخیز و گر نه شلیک می‌کنم»؛ «تو بیا اینجا، بیا»؛ «شما برادران ما را در سوریه و عراق بمباران می‌کنید»؛ «شما فرانسوا هولاند را انتخاب کردید، از او تشکر کنید»؛ «آنها بمب به کشورهای مسلمانان می‌فرستند»؛ «ساعت انتقام فرا رسیده، همۀ چیز به پایان می‌رسد»؛ «هم اینک که با شما حرف می‌زنم، سربازان خلافت همه جا را گرفته‌اند». او توضیح می‌دهد که همزمان با این اظهارات، «صدای رگبار و فریاد درد نیز شنیده می‌شود» که او از بازسازی آن خودداری می‌کند.

این افسر پلیس قضائی آنگاه به شاکیان خصوصی هشدار می‌دهد که سخنان آنانی را که در رسانه‌ها به خیال خود به بیان «حقیقت» رویدادی می‌پردازند که هرگز ندیده‌اند، باور نداشته باشند. وی «قطعه قطعه کردن [افراد] با چاقو» را اخبار نادرست می‌خواند و می‌گوید «واقعیت به اندازۀ کافی فاجعه بار هست که نیازی به افزودن بر آن نیست».

پس از تعلیق کوتاهی، جلسۀ دادگاه برای تعیین مسئولیت‌ها به این پرسش پرداخت که آیا می‌توان دانست کدامیک از سه تروریست بتکلان، فواد محمد عقاد، سامی عمیمور و یا اسماعیل عمر مصطفائی، کدام سلاح را در دست داشته و هر یک به کدام سو و به چه کسانی شلیک کرده است؟ بر اساس تحقیقات پلیس علمی، «دی.ان.ای» هر سه تروریست روی سلاح‌های مورد استفاده یافت شده است و معلوم نیست هر یک از آنها چند فشنگ شلیک کرده است.

تصاویر کشتار شب ۱۳ نوامبر در کنار «ورزشگاه فرانس» در سَن دُنی و نیز دو کافه ـ رستوران در مرکز پاریس در جلسۀ روز پنجشنبۀ دادگاه به نمایش گذاشته شده بود. دیروز نیز مامور تحقیقات در پلیس جنائی پاریس که برای ادای توضیحات به دادگاه فراخوانده شده بود، تاکید کرد که آنچه در محل دیده «یک صحنۀ جرم نبوده، بلکه صحنۀ جنگ بوده است». او گفت «تمام ماموران تحقیق گروه ما کارکشته‌اند و صحنه‌های جرم و جنایت فراوان دیده‌اند»، اما این بار هنگام رسیدن به محل «بُهت همه را چنان فرا گرفت که تا آغاز کار لحظاتی همه حیران بودند».

او تصریح کرد که تروریست‌ها در دو دقیقه و نیم ۱۲۰ خشاب فشنگ بروی مشتریان کافۀ «کاریّون» و رستوران «پُتی کامبوج» خالی کرده‌اند. او می‌گوید در برابر کافۀ «کاریّون» اجساد چنان در هم رفته بود که جدا کردن آنها مشکل می‌نمود.

او همچنین به سکوت حاکم پس از تیراندازی‌ها اشاره کرد و گفت تنها صدائی که سکوت را می‌شکست، زنگ تلفن قربانیان بود. هنگامی که یکی از وکلای شاکیان خصوصی از او خواست علاوه بر شرح «آنچه که دیده است، کلماتی برای توصیف وضعیت بکار برد»، وی گفت برعهدۀ من نیست که به تبیین حقوقی این اقدامات بپردازم، اما می توانم بگویم که «در یکی از اجساد ۳۶ حفره، در دیگری ۲۲ حفره، در سومی ۱۴ حفره ایجاد شده بود. گذاشتن نام بر این اعمال را به شما وامی‌گذارم».

جلسۀ آیندۀ دادگاه روز سه شنبه آینده به بررسی دیگر «صحنه‌های جرم» در مرکز پاریس می‌پردازد.