مرکز ملی هنر و فرهنگ ژُرژ پُمپیدو در پاریس یکی از یادمان‌های معروف و بی‌همتای پاریس است. بزرگ‌ترین موزۀ هنرِ مدرن اروپا در این مرکز جای دارد. مهم‌ترین کتابخانۀ اطلاع‌رسانیِ عمومیِ پاریس و نخستین قرائت‌خانۀ عمومی اروپا در این مرکز ساخته شده است. فُرم معماری این مرکز در زمان ساخته شدن آن بحث‌های زیادی برانگیخت. مخالفان آن را مسخره می‌کردند. روشنفکران چپ‌گرای آن سال‌ها حتی از نامیدن آن مرکز به نام ژرژ پُمپیدو خودداری می‌کردند و آن را به نام خیابان و محله‌ای که در آن ساخته شده، «بوُبور» می‌خواندند. برای مثال، ژان بوُدریار، جامعه شناس و فیلسوف فقید فرانسوی، گفته است: همان گونه که اَبَرفروشگاهها یا هایپرمارکت‌های کالا داریم، بوُبور نیز نخستین اَبَرفروشگاه یا هایپرمارکت فرهنگ است. اما «ژان دوُر مِسوُن»، نویسندۀ نامدار و فقید فرانسوی، آن مرکز را نخستین یادمانِ انقلاب فرهنگی می‌دانست. انقلابی که مفهوم کهن زیبایی را دگرگون می‌کرد. او مرکز هنری- فرهنگیِ پُمپیدو را دانشنامه یا دایرة‌المعارفِ فرهنگِ درد و رنج خوانده است.
مرکز ملی هنر و فرهنگ ژُرژ پُمپیدو در پاریس از اواخر سال ۲۰۲۳ به مدت سه سال برای بازسازی و تعمیراتِ اساسی درهای خود را به روی بازدید کنندگان خواهد بست. این خبر را روز دوشنبه ۲۵ ژانویه مدیر آن مرکز به نمایندگانِ سندیکاها اعلام کرد. بازگشاییِ مرکز را برای سال ۲۰۲۷ پیش‌بینی کرده‌اند. «مرکز ملی هنر و فرهنگ ژُرژ پُمپیدو» که در زبان روزمرّۀ مردم فرانسه و در بیشتر زبان‌های اروپایی به «مرکز پُمپیدو» معروف است، مؤسسۀ هنری- فرهنگی بزرگی است که در ۳۱ ژانویۀ ۱۹۷۷ یعنی نزدیک به ۴۵ سال پیش به نام ژُرژ پُمپیدو، رئیس جمهور فقید فرانسه، افتتاح شد. این مرکز یکی از یادمان‌های معروف و بی‌همتای پاریس است. ساختن این مرکز در زمان ریاست جمهوریِ ژُرژ پُمپیدو که یکی از دوستداران هنر مدرن بود، آغاز شد. اما پُمپیدو پیش از آنکه دورۀ ریاست جمهوری‌اش به پایان برسد در سال ۱۹۷۴ درگذشت.
بزرگ‌ترین موزۀ هنرِ مدرن اروپا در این مرکز جای دارد. این موزه در ژانویۀ ۲۰۱۴ دربردارندۀ یکی از سه مهم‌ترین کلکسیون‌های هنر مدرن و معاصر در جهان بود. برپایۀ آمارهای رسمی، در آن سال مراجعه کنندگان به آن موزه می‌توانستند به بیش از ۱۰۰ هزار اثر هنری از ۶۴۰۰ هنرمند جهان دسترسی داشته باشند. مرکز هنری- فرهنگی پُمپیدو دارای چندین تالار نمایش و دو سالن سینماست. چندین گالری در آن ساخته‌اند که هرچندگاه آثار برجستۀ هنری را در آن‌ها به نمایش می‌گذارند. آثار بی‌نظیر دو دورۀ هنری را پیوسته در آن به بازدیدکنندگان عرضه می‌کنند: نخست، دورۀ مدرن که از ۱۹۰۵ تا ۱۹۶۰ را دربرمی‌گیرد و با آثار هنرمندانی مانند «مَتیس»، «پیکاسوُ» و «ژان دوبوفه» مشخص می‌شود؛ دوم، دورۀ معاصر که از ۱۹۶۰ آغاز می‌شود و تا امروز ادامه می‌یابد با نمایش آثاری، برای مثال، از «آندی وارهوُل»، «نیکی دُ سَن فال»، «آنیش کاپور»...
مهم‌ترین کتابخانۀ اطلاع‌رسانیِ عمومیِ پاریس در این مرکز قرار دارد. در آن کتابخانه پژوهشگران و مردم عادی به بیش از ۳۶۰ هزار جلد کتاب و بیش از ۴۰۰ هزار سند کم‌یاب دسترسی دارند. نخستین قرائت‌خانۀ عمومی اروپا نیز در این مرکز ایجاد شد. با پایه‌گذاری آن قرائت‌خانه جدا از پژوهشگرانِ حرفه‌ای و دانشجویان، مردم عادی نیز توانستند از کتاب‌ها و اسناد کتابخانه بهره مند شدند. هدف از این کار دموکراتیزه کردنِ فرهنگ بود که در دهۀ ۱۹۷۰ روشنفکران نامداری هوادار آن بودند.
از زیرمجموعه‌های این مرکز می‌توان به «کارگاه تندیس و سنگ‌نگاره» و «مؤسسۀ پژوهش و هماهنگیِ صوت‌شناسی و موسیقی» اشار کرد که در ساختمان‌های فرعی و چسبیده به ساختمانِ اصلی فعالیت می‌کنند. در این مرکز بیش از ۱۰۰۰ نفر کار می‌کنند. بودجۀ سالانۀ مرکز بیش از ۱۰۰ میلیون یورو است که ۶۵ میلیون یوروی آن را دولت تأمین می‌کند. هرسال میلیون‌ها فرانسوی و غیرفرانسوی از این مرکز بازدید می‌کنند. برای مثال، در سال ۲۰۱۳ بیش از ۸ میلیون و دویست هزار نفر از این مرکز بازدید کردند. چگونگیِ ساختن این مؤسسۀ هنری- فرهنگی داستان درازی دارد. ژرژ پُمپیدو که در ۱۹۶۹ رئیس جمهور فرانسه شد، مردی فرهیخته بود و می‌خواست یادمانی فرهنگی از دورۀ ریاست جمهوری‌اش برجای بگذارد.
در اوت ۱۹۷۰ شورای وزیرانِ فرانسه نمایندۀ دولت را برای سرپرستیِ پروژۀ ساختمانِ مرکز پُمپیدو تعیین کرد و در پی آن گروهی ترکیب یافته از ده نفر برای هماهنگی کارها و به انجام رساندن پروژه تشکیل شد. ایدۀ اصلیِ بنیان‌گذاری چنین مرکز فرهنگی به اطلاع معماران سراسر جهان رسید و گروه هماهنگ کننده هیأتی را برای بررسی طرح‌های پیشنهادی تعیین کرد. هیأت داوران پس از بررسی همۀ طرح‌ها سرانجام طرح پیشنهادیِ سه معمار نامدار ایتالیایی را برگزید. طرح آنان بیشترِ قواعد معماری سنتی و کلاسیک را زیر پا می‌گذاشت. در آن طرح بسیاری از ساختمایه‌هایی که در معماری سنتی معمولاً پنهان می‌مانند، به نمایش گذاشته می‌شدند. لوله‌های رنگارنگِ کلفت و باریکی که به هم وصل شده‌اند یا به هم جوش خورده‌اند و ستون فقرات ساختمان را تشکیل می‌دهند، پله‌های برقی و راهروهای فلزیِ مدور، همه را بیننده به چشم می‌بیند. ساختمان مرکز در ۱۹۷۱ آغاز شد و در ژانویۀ ۱۹۷۷ پایان یافت.
در دوم آوریل ۱۹۷۴ ژرژ پَمپیدو درگذشت و والری ژیسکاردستن به ریاست جمهوری انتخاب شد. رئیس جمهور جدید از همان آغاز کوشید جلو اجرای پروژۀ ساختمانِ مرکز پُمپیدو را بگیرد. نخست وزیر او، ژاک شیراک، که از نزدیکان و دوستدارانِ پُمپیدو بود، زیر بار نرفت. به پیشنهاد شیراک شورایی در اوت ۱۹۷۴ برای تصمیم گیری در بارۀ سرنوشتِ پروژه تشکیل شد و آن شورا رأی به ادامۀ اجرای پروژه داد. دو سال بعد ژاک شیراک به سبب اختلاف‌هایی که با ژیسکاردستن داشت از نخست وزیری استعفا کرد. با این حال، ساختمان مرکز پُمپیدو ادامه یافت تا اینکه سرانجام در ۳۱ ژانویۀ ۱۹۷۷ مرکز هنری و فرهنگی پُمپیدو با حضور ژیسکار دستن، رئیس جمهور وقت، ریمون بار، نخست وزیر، خانم کلوُد پُمپیدو، همسر ژرژ پُمپیدو، و بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی کشور افتتاح شد.
فُرم معماری مرکز بحث‌های زیادی برانگیخت. مخالفان آن را مسخره می‌کردند. بعضی‌ها با اشاره به لوله‌های فلزیِ رنگارنگ و به هم جوش خوردۀ نمای ساختمان، آن را «نُتردام لوله کشی»، «پالایشگاه نفت»، «زنبیل فرهنگی»، «زِگیل آوانگارد»، «آشیانۀ هنر» و «پُمپیدولیوم» خواندند. «ژان دوُر مِسوُن»، نویسنده نامدار و فقید فرانسوی، مرکز پُمپیدو را نخستین یادمانِ انقلاب فرهنگی نامیده است. انقلابی که مفهوم کهن زیبایی را دگرگون می‌کرد. او مرکز هنری- فرهنگیِ پُمپیدو را دانشنامه یا دایرة‌المعارفِ فرهنگِ درد و رنج خوانده است. اما روشنفکران چپ‌گرای آن سال‌ها حتی از نامیدن آن مرکز به نام ژرژ پُمپیدو خودداری می‌کردند و آن را به نام خیابان و محله‌ای که در آن ساخته شده، «بوُبور» می‌خواندند. ژان بوُدریار، جامعه شناس و فیلسوف فقید فرانسوی، گفته است: همان گونه که اَبَرفروشگاهها یا هایپرمارکت‌های کالا داریم، بوُبور نیز نخستین اَبَرفروشگاه یا هایپرمارکت فرهنگ است.
اما جدا از داوری‌های ضد و نقیض دربارۀ این مرکز عظیم هنری- فرهنگی، باید بپذیریم که تاریخ، مبتکر و بنیان‌گذار آن مرکز را از یاد نبرد و امروز بیشتر هنرشناسان مرکز پُمپیدو را یکی از یادمان‌های بی‌همتای نه تنها پاریس بلکه اروپا می‌دانند. ژاک شیراک در دوم آوریل ۲۰۰۴ در مراسم سی‌امین سالگرد درگذشت رئیس جمهور فقید که در مرکز پُمپیدو با حضور همسر وی برگزارشد، گفت: ژرژ پُمپیدو شیفتۀ مدرنیته بود. از همین رو، کشش عجیبی به ماجراجویی و کشف نهفته‌ها داشت.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید