روز دوشنبه ۲۷ دی‌ماه برابر با ۱۷ ژانویه سخنگوی کمیسیون ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از مستقر شدن سه دیپلمات ایرانی در جدّه خبر داد. آنان جمهوری اسلامی را در «سازمان همکاری اسلامی» که دبیرخانۀ دائمی آن در شهر جدّه است نمایندگی می‌کنند. سخنگوی کمیسیون ملی و سیاست خارجی مجلس سپس افزود: سیاست ما در دورۀ اخیر تقویت ارتباط با همسایگان مخصوصا تقویت روابط با همسایگان تاثیرگذار منطقه است که عربستان سعودی از جملۀ آن‌هاست.
به گفتۀ او، گفت و گوهای کارشناسی برای بازگشایی سفارت ایران در عربستان سعودی نیز صورت گرفته است. به این ترتیب، باید منتظر عادی شدن هرچه بیشتر روابط دو کشور در آیندۀ نزدیک باشیم. البته خبر موافقتِ دولت عربستان سعودی با صدور ویزا برای سه تن از دیپلمات‌های ایران را حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجۀ ایران، دوم دی ماه در یک نشست خبری با وزیر خارجۀ عراق به آگاهی خبرگزاری ها رسانده بود.
فعالیت‌ِ دفتر نمایندگیِ ایران در «سازمان همکاری اسلامی» در جدّه ۶ سال پیش در پی قطع روابط ایران و عربستان سعودی پس از حملۀ گروه‌های تندرو ایرانی به سفارت آن کشور در تهران و کنسولگری آن در مشهد تعطیل شد. آن حملات واکنش به اعدام یک روحانی شیعه در عربستان سعودی بود. اما با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی و اعلام سیاست حُسن همجواری با کشورهای همسایه، چند ماهی است که مذاکرات با عربستان سعودی برای برقراری روابط دیپلماتیک شتاب گرفته است. گفته می‌شود سفارتخانه و کنسولگری عربستان سعودی را نیز که در حملۀ تندروها آسیب دیده بود، بازسازی می‌کنند.
البته روند عادی شدن روابط دو کشور ماه‌ها پیش از ریاست جمهوری رئیسی در زمان حسن روحانی آغاز شد. رئیسی در ۳۱ خرداد (۲۱ ژوئن) یعنی سه روز پس از پیروزی در انتخابات اعلام کرد که هیچ مانعی در راه عادی شدن روابط دو کشور وجود ندارد.
از ژانویۀ ۲۰۲۱ یعنی درست یک سال پیش، چندین دیدار سرّی میان مقام‌های دیپلماتیک دو کشور انجام گرفت که مصادف بود با روی کار آمدن جو بایدن و وعدۀ از سرگیری مذاکرات وین. اما تا ماه آوریل آن سال، دو کشور ایران و عربستان آن دیدارها را انکار می‌کردند. در ۲۸ آوریل شاهزاده محمد بن سلمان در مصاحبه با تلویزیون «نشنال» امارات گفت: «ایران همسایۀ ماست و تنها خواسته ما این است که با آن روابط خوب و ویژه داشته باشیم».
در همان زمان مقام‌های بلندپایۀ ایران و عربستان سعودی با میانجیگری دولت عراق در بغداد دیدار کردند. «داوید ریگوله رُز»، تحلیل‌گر مسائل غرب آسیا، نوشت که جمهوری اسلامی با آن دیدار می‌خواست به عربستان سعودی نشان دهد که برای حل مسائل و دعواهای دو کشور نیازی به مداخلۀ آمریکایی‌ها نیست.
از سال ۲۰۱۶ دو کشور چندین بار تا مرز درگیری نظامی پیش رفتند. در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ شبه نظامیان حوثی در یک حملۀ پهپادی به دو مجمتع بزرگ نفتیِ شرکت آرامکو، تولید و صادرات نفت عربستان را چندین هفته مختل کردند. حوثی‌ها مدعی شدند که آن حمله را با ۱۷ پهپاد انجام داده‌اند.
خبرگزاری رویترز در ۲۵ نوامبر از یک جلسۀ امنیتی در تهران خبر داد که چهار ماه پیش از حمله به تأسیسات آرامکو با شرکت فرماندهان عملیات مخفی و برنامۀ موشکی ارتش ایران، فرماندهان سپاه پاسداران از جمله نمایندۀ قاسم سلیمانی تشکیل شده بود. دبیر کل سازمان ملل نیز منشأ پهپادهای آن حمله را ایران دانست.
به گفتۀ داوید ریگوله رُز، پس از آن حمله، محمد بن سلمان احتمالاً منتظر پاسخ آمریکایی‌ها بود. اما چون پاسخی ندید، به این نتیجه رسید که برای استوار کردن پایه‌های حکومت خود در درون کشورش باید با ایران از در آشتی درآید. به عقیدۀ «تی‌یری کوُویل» کارشناس مسائل ایران و نویسندۀ کتاب «ایران، انقلاب نامرئی»، جمهوری اسلامی تا زمانی که برقراری روابط با عربستان سعودی لطمه‌ای به جایگاه ایران در منطقه نزند، از آشتی با آن کشور خودداری نمی‌کند. به گفتۀ این کارشناس، دو کشور نمی‌خواهند به دشمنان پایدار یکدیگر تبدیل شوند.
به عقیدۀ این کارشناس، اگرچه دو کشور در یمن و سوریه و لبنان درگیر جنگ‌های نیابتی‌اند، اما درگیر جنگ رو در رو نیستند. با این حال، به گفتۀ این کارشناس، یمن را می‌توان دماسنج روابط میان آن دو دانست.
اما حملۀ حوثی‌ها به فرودگاه‌های دُبی و ابوظبی و به چندین تأسیسات مهم امارات در روز دوشنبه ۱۷ ژانویه نشان داد که این گروه سرسپردۀ تام و تمام جمهوری اسلامی نیست. کارشناسان معتقدند که حملۀ دیروز حوثی‌ها به امارات نشانۀ هراس آن‌ها از گرم شدن روابط ایران با عربستان سعودی است.
واما «آلبرتوُ سوارِز سوتیل»، کارشناس دیگر خاورمیانه، در مقاله‌ای که پس از آشکار شدن گفت و گوهای ایران با عربستان سعودی نوشت، بی‌علاقگی آمریکا به خاورمیانه، از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران و جنگ پرهزینۀ یمن را سه عامل مهم در تشویق بن سلمان به برقراری روابط دیپلماتیک با ایران دانست. به عقیدۀ این کارشناس، در میان همۀ عوامل نتیجۀ مذاکرات هسته‌ای از همه مهم‌تر و تعیین کننده‌تر است.
بنابراین، به عقیدۀ این کارشناس، دماسنج روابط ایران و عربستان سعودی، دست کم در اوضاع و احوال کنونی، مذاکرات وین است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید