کشف سومین اسکلت از هزاره های گذشته در تپۀ باستانی اشرف در اصفهان
اسکلت یک بانوی جوان اشکانی به قدمت ۲هزار سال و همچنین جمجمه ای نامتعارف که احتمال می رود متعلق به یک فرد معلول از هزاره های گذشته باشد، در عملیات نجات بخشی آثار تاریخی تپۀ اشرف در اصفهان کشف شد. حدود دو ماه پیش، اسکلت دو بانوی اشکانی دیگر نیز به همراه یک کوزۀ سفالی در شمال این تپه کشف شده بود. این کشفیات که پیشتر در فلات مرکزی ایران سابقه نداشته است، نشان از وجود یک گورستان بزرگ چندین هزار ساله در شمال این تپۀ باستانی دارد.
نتشر شده در: : روزآمد شده در
در حالیکه هفتمین فصل کاوش باستان شناسان در تپۀ اشرف اصفهان، برای نجات بخشی آثار تاریخی این تپۀ باستانی به روزهای پایانی خود نزدیک می شود، به تازگی اسکلت یک بانوی جوان اشکانی دیگر و جمجمه ای نامتعارف که احتمال داده می شود متعلق به یک معلول و از دوره های قبل از اشکانیان باشد، به دست آمده است. کشفیات قابل توجه اخیر، پیشتر در فلات مرکزی ایران سابقه نداشته است.
علیرضا جعفری‌زند سرپرست هیأت باستان شناسی تپه اشرف در اصفهان، که این روزها هفتمین فصل کاوش را در این تپۀ باستانی پشت سر می‌گذارد، در آخرین روزهای کاوش، روز دوشنبه ۱۷ شهریور، از کشف اسکلت‌های جدیدی از هزاره های گذشته خبر داد.
او در این زمینه توضیح داد: «در نزدیکی تدفین دوم که متعلق به دختر نوجوان ۱۳ سالۀ اشکانی بود، اسکلت بانوی جوان دیگری را پیدا کردیم که این اسکلت، مربوط به بانویی جوان در حدود ۱۸ تا ۲۴ سال است و طراحی قبر او نیز از نوع پشت سنگی است».
وی افزود: «درست در کنار محل تدفین دومین اسکلتی که در شمال تپۀ اشرف پیدا کردیم، به یک اسکلت دیگر برخوردیم که تنها سر آن قابل‌رؤیت بود و برای پیدا کردن بدن تا زیر پیاده‌رو پیش روی کردیم».
وی ادامه داد: «طراحی قبر این اسکلت سوم از نوع پشت سنگی بود؛ در این شیوه دیوار گورها سنگ چین می‌شده سپس تخته سنگی روی آن قرار می‌دادند و بعد با سنگ، لاشه آن را می‌پوشاندند اما شکل قرارگیری سنگ‌ها نشان می‌دهد که در برهۀ زمانی نامشخصی این قبر باز شده است».
این باستان‌شناس تصریح کرد: «در ۱۲۰ سانتی متری این اسکلت سوم که احتمالاً متعلق به یک زن جوان اشکانی است، ما به یک جمجمۀ انسان برخوردیم که فک پایینی را ندارد و به نظر قدیمی‌تر از اسکلت‌هایی است که تاکنون در این محوطه یافته شده اما به دلیل اینکه در عرض کمی اجازۀ کاوش داریم نمی‌توانیم اطلاعات بیشتری دربارۀ آن کسب کنیم».
وی در خصوص کشف این جمجمۀ نامتعارف گفت: «این جمجمه، فک پایین ندارد ونصفه است. جمجمۀ نصفه نیز بسیار عجیب است، زیرا به لحاظ فیزیکی حالت نارسایی در جمجمه دیده می شود و احتمال می دهیم مربوط به یک فرد معلول باشد. البته این جمجمه در عمق یک متر و بیست سانتی متری پیدا شد که متأخرتر از لایه های اشکانی است و هنوز نمی دانیم متعلق به یک زن است یا مرد».
این باستان شناس ادامه داد: «فرم چانه و گونۀ جمجمۀ پیدا شده نیز نامتعارف است و حدقۀ چشم و گونه ها نرمال نیست. این احتمال که بر اثر فشار اینگونه شده باشد، وجود ندارد زیرا جمجمه کاملاً سالم است اما شکل غیر متعارف دارد».
او درخصوص باز شدن گورها در سال‌های گذشته نیز گفت: «این گورها احتمالاً در دوره‌هایی حدود ۲۰۰ یا ۴۰۰ سال پیش باز شده بوده اند، البته حدس من این است که حداقل هزار سال پیش باز شده‌اند؛ با توجه به آنکه در این تدفینها اشیای باستانی بسیار محدود است، از این رو این احتمال که با بازشدن گورها چیزی از آنها برداشته شده باشد، اندک است».
وی یادآور شد: «در تدفین هایی که تا کنون به دست آورده ایم، معمولاً اشیای ساده ای مانند کاسه یا کوزه در کنار اسکلت قرار داشت؛ در کنار اسکلت های جدید که در تپۀ اشرف به دست آوردیم نیز در کنار یکی از آنها کوزۀ آب قرار داشت و در کنار دیگری، خرده های سفالی وجود داشت که نشان از کاسه و پیاله داشت».
این باستان شناس تصریح کرد: « به نظر می‌رسد در قسمت مورد کاوش تپه اشرف هم، ما با یک گورستان چندین هزار ساله و چند دوره‌ای مواجهیم که مربوط به پیش از اسلام است؛ گورستان‌های چند دوره‌ای، گورستان‌هایی هستند که طی دوره‌های مختلف از آن برای تدفین اموات استفاده می‌شده است».
وی تأکید کرد: «تپه اشرف، دریچه‌ای است به دنیای تاریخ اصفهان باستان که اکنون باز یا بسته شدن این دریچه، به تصمیم مدیران شهری و میراثی وابسته است».
سرپرست هیأت باستان‌شناسی تپه اشرف در پاسخ به این سؤال که علت تعلل برای گسترش محدودۀ کاوش در تپه اشرف چیست؟ اظهار کرد: «گفته می‌شود که این خیابان محل تردد است و نمی‌توان آن را به‌منظور کاوش بست اما ما به چشم دیده‌ایم که خیلی از خیابان‌های این شهر را به دلایل مختلف بسته‌اند، پس این مسائل در ساختار شهری دیده‌شده است و بهانۀ خوبی نیست».
این باستان‌شناس با ابراز تأسف از اینکه در اصفهان یک موزه مختص این آثار ارزشمند باستانی وجود ندارد، گفت: «ما کم‌کم به پایان فصل هفتم کاوش نزدیک می‌شویم و اسکلت‌های یافته شده به اتاقی در موزۀ هنرهای تزیینی انتقال داده می‌شود».
یافته ها نشان داده است که در شمال تپۀ تاریخی اشرف در اصفهان، جایی که اکنون خیابان مشتاق دوم قرار گرفته است، به احتمال بسیار، یک گورستان اشکانی قرار دارد؛ گورستانی که در آن تدفین های آئینی پیدا شده و در حقیقت از دورۀ ناشناختۀ تاریخ کهن اصفهان پرده برداشته است.
بنا براین گزارش، تاکنون اسکلت دو اسب و سه بانوی جوان از دوره اشکانیان و نیز یک جمجمه به همراه چند کاسه و کوزه که همراه با آنها تدفین شده بودند، در آخرین فصل از کاوش‌های تپه اشرف اصفهان بدست آمده است. با توجه به آنکه اسکلت برخی از این یافته‌ها در زیر خیابان مشتاق قرار دارند، امکان ادامه کاوش وجود ندارد، ضمن آنکه آغاز فصل‌های جدید کاوش نیازمند صدور مجوزهای جدید از سوی پژوهشگاه میراث و گردشگری است.
اهمیت تاریخی تپۀ اشرف، دریچه ای به دورۀ ناشناختۀ اصفهان باستان
در شرق اصفهان و در کرانۀ رودخانۀ زاینده رود، تپه تاریخی اشرف قرار گرفته است. یافته‌های این تپۀ تاریخی در شهر اصفهان، مربوط به دوران هخامنشی تا قرن دوازدهم هجری قمری است و از این جهت، این تپۀ باستانی اهمیت زیادی در روشن شدن ابعاد ناشناختۀ تاریخی شهر اصفهان دارد.
در جریان شش فصل گذشتۀ کاوش ها در تپه اشرف، یک سکۀ ساسانی و سفال‌های مربوط به قرن سوم پیش از میلاد ( سلوکی و اشکانی) به دست آمده بود و هیأت باستان‌شناسی در این کاوش‌ها، به حوضخانه و بنای نیمه‌تمام کاخ اشرف متعلق به قرن دوازدهم هجری قمری رسیدند.
از مهمترین دستاوردهای کاوش‌های پیشین تپۀ تاریخی اشرف، شناسایی بخش‌هایی از قلعۀ ساسانی بود که اکنون در مجاورت خیابان مشتاق دوم مشهود است. همچنین در فصل ششم کاوش تپه اشرف، بخش‌هایی از یک سازۀ هخامنشی یافت شد که به دلیل نبود بودجه‌های لازم، در زیر خاک و با رعایت اصول باستان‌شناسی مدفون شد.
اخیراً در عملیات نجات‌بخشی آثار تاریخی که در شمال تپۀ اشرف صورت پذیرفته است، ۳ نوع تدفین اشکانی یافت شده است؛ یکی دخمه‌ای (ایجاد محفظه برای نهادن جسد) که تمام سطح آن به دلیل تعریض خیابان با لودر از بین رفته است؛ دیگری گورخمره‌ای و آخرین یافته، تدفین مستقیم در خاک و به جانب طلوع خورشید. این یافته‌ها در راستای یکدیگر و در حاشیۀ خیابان مشتاق در اصفهان کشف شده‌اند. علاوه بر تدفینها، آثار یک کارگاه عصاره گیری انگور، کارگاه ذوب فلزات، سکه اشکانی، یک چاه ساسانی و دو چاه اشکانی (تصفیه‌خانه)، در این عملیات نجات‌بخشی کشف شده است.
به گفتۀ باستان شناسان، قسمت اعظم امپراتوری اشکانی پیرو آیین مهرپرستی بودند و از آنجا که در دورۀ اشکانیان مرسوم نبوده است که تدفینها با اشیای گرانبها انجام شود، از این رو در قبور کشف‌شده نیز اشیای باستانی متعدد یافت نشده است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید